[gnu-pl] tekst "20 lat spolecznosci wolnego oprogramowania"

[rekrutacja]

Przesylam. W niektorych miejscach dosc znaczaco odszedlem od doslownego 
znaczenia oryginalu na rzecz wiekszej przejrzystosci i zrozumialosci 
tekstu. Mam nadzieje, ze nie zanadto :-)
pozdrawiam
rekrutacja

The Free Software Community After 20 Years:
With great but incomplete success, what now?
20 lat Spo³eczno¶ci Wolnego Oprogramowania:
Wielki, choæ nie ca³kowity, sukces - ale co dalej?

by Richard Stallman
Richard Martin Stallman

It was 5 Jan 1984, twenty years ago today, that I quit my job at MIT to begin 
developing a free software operating system, GNU. While we have never released 
a complete GNU system suitable for production use, a variant of the GNU system 
is now used by tens of millions of people who mostly are not aware it is such. 
Free software does not mean "gratis"; it means that users are free to run the 
program, study the source code, change it, and redistribute it either with or 
without changes, either gratis or for a fee.
5 stycznia 1984, dok³adnie dwadzie¶cia lat temu, rzuci³em pracê na Massachusets 
Institute of Technology, aby pracowaæ nad stworzeniem wolnego systemu 
operacyjnego, jakim jest GNU. Pomimo tego, ¿e nigdy nie opublikowali¶my 
kompletnego, zdatnego do pracy systemu GNU, to jeden z jego wariantów u¿ywany 
jest dzisiaj przez dziesi±tki milionów ludzi, choæ zazwyczaj nie maj± oni tej 
¶wiadomo¶ci. Wolne oprogramowanie nie oznacza "darmowego"; oznacza, ¿e 
u¿ytkownicy maj± prawo do uruchamiania programu, studiowania jego kodu 
¼ród³owego, zmieniania go, oraz rozpowszechniania - czy to zmienionego, czy te¿ 
bez zmian, za darmo, albo za op³at±.

My hope was that a free operating system would open a path to escape forever 
from the system of subjugation which is proprietary software. I had experienced 
the ugliness of the way of life that non-free software imposes on its users, 
and I was determined to escape and give others a way to escape.
Mia³em nadziejê, ¿e wolny system operacyjny otworzy raz na zawsze drogê 
ucieczki od systemu zniewolenia, jakim jest oprogramowanie prawnie zastrze¿one. 
Sam do¶wiadczy³em obrzydliwych zachowañ, jaki nie-wolne oprogramowanie wymusza 
na swoich u¿ytkownikach, i by³em zdeterminowany -  chcia³em uciec i umo¿liwiæ 
ucieczkê innym.

Non-free software carries with it an antisocial system that prohibits 
cooperation and community. You are typically unable to see the source code; you 
cannot tell what nasty tricks, or what foolish bugs, it might contain. If you 
don't like it, you are helpless to change it. Worst of all, you are forbidden 
to share it with anyone else. To prohibit sharing software is to cut the bonds 
of society.
Nie-wolne oprogramowanie tworzy antyspo³eczny system, który zabrania 
kooperowania i wspólnoty. Zazwyczaj nie mo¿emy obejrzeæ kodu ¼ród³owego, i nie 
mo¿emy orzec jakie paskudne sztuczki, czy te¿ g³upawe b³êdy, móg³by on 
zawieraæ. Nawet je¶li nam siê on nie podoba, to i tak nie mo¿emy nic w nim 
zmieniæ. Najgorsze, ¿e zabronione jest dzielenie siê kodem z kimkolwiek innym. 
A zakaz dzielenia siê oprogramowaniem oznacza przecinanie spo³ecznych wiêzi.

Today we have a large community of users who run GNU, Linux and other free 
software. Thousands of people would like to extend this, and have adopted the 
goal of convincing more computer users to "use free software". But what does it 
mean to "use free software"? Does that mean escaping from proprietary software, 
or merely installing free programs alongside it? Are we aiming to lead people 
to freedom, or just introduce them to our code? In other words, are we working 
for freedom, or have we replaced that goal with the shallow goal of popularity?
Dzi¶ mamy du¿± spo³eczno¶æ u¿ytkowników, którzy korzystaj± z GNU, Linuxa, i 
innych wolnych programów. Tysi±ce ludzi, pragn±cych jeszcze wiêkszego zasiêgu, 
postawi³o sobie za cel przekonywanie u¿ytkowników komputerów do "korzystania z 
wolnego oprogramowania". Ale co oznacza "korzystanie z wolnego oprogramowania"? 
Czy oznacza ucieczkê od oprogramowania prawnie zastrze¿onego, czy te¿ jedynie 
instalowanie wolnych programów razem z innymi? Czy mamy na celu prowadzenie 
ludzi do wolno¶ci, czy tylko zapoznawanie ich z naszym kodem? Innymi s³owy: czy 
pracujemy na rzecz wolno¶ci, czy te¿ porzucili¶my to wzywanie na rzecz 
powierzchownej popularno¶ci?

It's easy to get in the habit of overlooking this distinction, because in many 
common situations it makes no difference. When you're trying to convince a 
person to try a free program, or to install the GNU/Linux operating system, 
either goal would lead to the same practical conduct. However, in other 
situations the two goals inspire very different actions.
£atwo jest nabraæ nawyku przeoczania tego rozró¿nienia, poniewa¿ w wielu 
codziennych sytuacjach nie robi to ¿adnej ró¿nicy. Kiedy próbujesz przekonaæ 
kogo¶, aby przetestowa³ wolne oprogramowanie, albo ¿eby zainstalowa³ system 
operacyjny GNU/Linux, wykonamy praktycznie te same dzia³ania niezale¿nie od 
tego, który z tych celów sobie postawili¶my. Tym niemniej w innych sytuacjach 
te dwa cele prowadz± do zachowañ krañcowo odmiennych.

For instance, what should we say when the non-free Invidious video driver, the 
non-free Prophecy database, or the non-free Indonesia language interpreter and 
libraries, is released in a version that runs on GNU/Linux? Should we thank the 
developers for this "support" for our system, or should we regard this non-free 
program like any other--as an attractive nuisance, a temptation to accept 
bondage, a problem to be solved?
Na przyk³ad: co powinni¶my powiedzieæ, gdy nie-wolny sterownik wideo Niewidka, 
nie-wolna baza danych O'rany, czy te¿ nie-wolny interpreter jêzyka 
Amnezyjskiego wraz z bibliotekami jest opublikowany w wersji pracuj±cej pod 
GNU/Linux? Czy powinni¶my podziêkowaæ ich twórcom za "wsparcie" naszego 
systemu, czy te¿ powinni¶my odrzuciæ te nie-wolne programy jak wszystkie inne 
-- traktuj±c je jak poci±gaj±c± dokuczliwo¶æ, kuszenie nas by¶my dali siê 
zwi±zaæ, problem do rozwi±zania?

If you take as your goal the increased popularity of certain free software, if 
you seek to convince more people to use some free programs some of the time, 
you might think those non-free program are helpful contributions to that goal. 
It is hard to dispute the claim that their availability helps make GNU/Linux 
more popular. If the widespread use of GNU or Linux is the ultimate goal of our 
community, we should logically applaud all applications that run on it, whether 
free or not.
Je¶li we¼miemy sobie za cel zwiêkszenie popularno¶ci konkretnego typu wolnego 
oprogramowania, je¶li poszukujemy sposobów na przekonanie wiêkszej ilo¶ci ludzi 
do korzystania czasami z niektórych wolnych programów, to owe nie-wolne 
programy mog± wydawaæ siê cennym wk³adem do osi±gniêcia celu. Trudno jest 
spieraæ siê z argumentem, ¿e ich obecno¶æ pomaga czyniæ GNU/Linux bardziej 
popularnym. Gdyby szeroki zasiêg GNU czy Linuxa by³ ostatecznym celem naszej 
spo³eczno¶ci, to logicznie rzecz bior±c powinni¶my oklaskiwaæ wszystkie 
dzia³aj±ce na nim aplikacje, czy to wolne, czy te¿ nie.

But if our goal is freedom, that changes everything. Users cannot be free while 
using a non-free program. To free the citizens of cyberspace, we have to 
replace those non-free programs, not accept them. They are not contributions to 
our community, they are temptations to settle for continuing non-freedom.
Je¿eli jednak naszym celem jest wolno¶æ, to wszystko siê zmienia. U¿ytkownicy 
nie mog± byæ wolni gdy korzystaj± z nie-wolnych programów. ¯eby uwolniæ 
mieszkañców cyberprzestrzeni musimy zamiast akceptowaæ nie-wolne oprogramowanie 
zastêpowaæ je wolnymi zamiennikami. Nie jest ono bowiem wk³adem w nasz± 
spo³eczno¶æ, ale pokus±, by¶my pozostali w stanie zniewolenia.

There are two common motivations to develop a free program. One is that there 
is no program to do the job. Unfortunately, accepting the use of a non-free 
program eliminates that motivation. The other is the will to be free, which 
motivates people to write free replacements for non-free programs. In cases 
like these, that motive is the only one that can do the job. Simply by using a 
new and unfinished free replacement, before it technically compares with the 
non-free model, you can help encourage the free developers to persevere until 
it becomes superior.
Zazwyczaj s± dwa powody, dla których ludzie tworz± wolne programy. Pierwszy to 
ten, ¿e nie istnieje program potrzebny do wykonania jakiej¶ pracy. Niestety, 
zgoda na korzystanie z nie-wolnych programów eliminuje tak± motywacjê. Drugim 
powodem jest pragnienie bycia wolnym, które motywuje ludzi do tworzenia wolnych 
zamienników nie-wolnych programów. W sytuacji, gdy nie-wolny program istnieje, 
tylko ten drugi powód sk³ania do dzia³ania. Jako u¿ytkownicy poprzez 
korzystanie z nowego,  niewykoñczonego jeszcze, wolnego zamiennika -- i to 
zanim technologicznie dorówna on nie-wolnemu orygina³owi -- zachêcamy wolnych 
twórców do nieustannego wysi³ku uczynienia programu najlepszym.

Those non-free programs are not trivial. Developing free replacements for them 
will be a big job; it may take years. The work may need the help of future 
hackers, young people today, people yet to be inspired to join the work on free 
software. What can we do today to help convince other people, in the future, to 
maintain the necessary determination and persistance to finish this work?
Te nie-wolne programy nie s± banalne. Tworzenie ich wolnych zamienników bêdzie 
gigantyczn± prac±; mo¿e to zabraæ ca³e lata. To zadanie mo¿e potrzebowaæ pomocy 
przysz³ych hackerów, dzi¶ m³odych ludzi -- ludzi których trzeba dopiero 
zainspirowaæ, by w³±czyli siê w pracê na rzecz wolnego oprogramowania. Co 
mo¿emy uczyniæ dzi¶, by pomóc w przekonaniu innych do utrzymania tak¿e w 
przysz³o¶ci koniecznej do ukoñczenia pracy determinacji i uporu?

The most effective way to strengthen our community for the future is to spread 
understanding of the value of freedom--to teach more people to recognize the 
moral unacceptability of non-free software. People who value freedom are, in 
the long term, its best and essential defense.
Najbardziej efektywnym sposobem wzmacniania naszej spo³eczno¶ci jest 
pog³êbianie zrozumienia, jak± warto¶ci± jest wolno¶æ; uczenie ludzi, ¿e 
oprogramowanie prawnie zastrze¿one jest moralnie nie do przyjêcia. Ludzie, 
którzy ceni± sobie wolno¶æ, s± - w dalszej perspektywie - najlepszymi i 
najwa¿niejszymi obroñcami spo³eczno¶ci.

Originally published on Newsforge.
Tekst pierwotnie opublikowany na Newsforge.org