[duygorbil] 20. Y�zy�l Kronolojisi

20. Yüzyýl'dan Geriye Kalanlar

20. yüzyýlda, büyük savaþlarýn yaný sýra barýþlar, siyasi ve bilimsel devrimler yaþandý. 1914 'de 1. Dünya Savaþý baþladý, Çin devrimi gerçekleþti ve 1911'de Çin'de cumhuriyet ilan edildi. Bilimsel ve teknolojik alanlarda büyük geliþmeler saðlanan 1900'lü yýllarda, dönemin en büyük ransatlantiði Titanic battý, kazada 1517 kiþi yaþamýný yitirdi. Bu döneme damgasýný vuran dünyadaki bazý önemli olaylarýnýn kronolojisi þöyle sýralanýyor:

1900:

Ýngiliz arkeolog Arthur John Evans'ýn Girit Adasý'nda baþlattýðý kazýlarda, Ege'deki en eski uygarlýk olan Minos'un baþkentindeki Knossos Sarayý bulundu.
6 Mart: Petrol gazýyla çalýþan hafif motorun kaþifi Alman mühendis Gottlieb Daimler öldü.
20 Haziran: Tarihe Boxer ayaklanmasý olarak geçen, Çin'deki bütün yabancýlarý ülkeden çýkarmayý amaçlayan ve devletçe de desteklenen köylü ayaklanmasý baþladý. Elçiler, aileleri, elçilik görevlileri ve yüzlerce hýristiyan, elçilik binalarý ve Pekin'deki katolik katedralinde mahsur kaldý. Ayaklanma 7 Eylül 1901'de sona erdi.
2 Temmuz: Kont Zeppelin tarafýndan yapýlan ilk güdümlü Zeplin uçtu.
19 Temmuz: Dünyanýn ilk metrosu Paris'te hizmete girdi.
25 Aðustos: Alman filozof Friedrich Nietzsche öldü.

1901:

Ýtalyan kaþif Gugliemo Marconi telsiz, telgraf sistemini geliþtirdi ve Atlantik çevresinde mesaj yollamayý baþardý.
22 Ocak: Ýngiltere Kraliçesi Victoria öldü.
14 Eylül: ABD'nin 25. Baþkaný William Mc Kinley, Leon Czolgosz adlý bir terörist tarafýndan öldürüldü.
10 Aralýk: Ýsveç Kralý ve Norveç Parlamentosu Nobel Komitesi ilk Nobel ödüllerini daðýttý. Kýzýlhaç'ýn kurucusu Ýsviçreli Henri Dunant'a Nobel barýþ ödülü verildi.
10 Aralýk: X ýþýnlarýný keþfeden ve týp dünyasýnda yeni bir çýðýr açan Alman fizikçi Wilhelm Conrad Rontgen Nobel fizik ödülüne layýk görüldü.
12 Aralýk: Ýtalyan kaþif Gugliemo Marconi, telsizle ilk baðlantýyý kurmayý baþararak, Atlantik çevresinde mesaj yolladý.

1902:

26 Mart: Ýngiltere Ýmparatorluðu'nun kurucularýndan Cecil Rhodes öldü.
8 Mayýs 1902: Martinik'te Pele Yanardaðý patladý: 30 bin kiþi öldü.
Temmuz: Ýrlanda Baðýmsýzlýk Hareketi ''Sinn Fein'' kuruldu.
29 Eylül: Ünlü Fransýz yazar Emile Zola öldü.

1903:

Amerikalý W.Read sarý humma virüsünü buldu.
Aleksandr Pavlov, þartlý refleks çalýþmalarýný tanýttý. Bu araþtýrma ''Pavlov'un köpeði'' örneðiyle özdeþleþti.
19 Temmuz: Bisikletle ilk Fransa turu atýldý.
Aralýk: Uranyumun radyoaktivite etkisi bulundu.
10 Aralýk: Henri Becquerel, Pierre Curie ve eþi Marie Curie-Sklodowska Nobel fizik ödüllerini aldýlar.
17 Aralýk: Modern havacýlýðýn baþlangýcý. ABD'de Orville ve Wilbur Wright kardeþler ilk kez motorlu bir uçak uçurdular.

1904:

10 Þubat: Japonya, Rusya'ya savaþ ilan etti.
10 Mayýs: Ýngiliz kaþif Henry Morton Stanley öldü.
Temmuz: Transsibirya demiryolu hattý (8.314 km) tamamlandý.
3 Temmuz: Siyonizm hareketinin kurucusu Theodor Herzl öldü.
15 Temmuz: Rus yazar Anton Pavloviç Çehov öldü.

1905:

24 Mart: Jules Vernes, 77 yaþýnda öldü.
7 Haziran: Ortak bir anlaþmayla Norveç'in beþyüzyýllýk Ýsveç'le olan birliðini bozan Karlstad Antlaþmasý imzalandý.
27 Haziran: Potemkin zýrhlý gemisinde ayaklanma çýktý.

1906:

Ýlk çizgi film ''Humorous Phases of Funny Faces'', Amerikalý Blackton tarafýndan yapýldý.
18 Nisan: San Francisco'da deprem: 1000 kiþi öldü.
22 Ekim: Ressam Paul Cezanne öldü.

1907:

-Ýlkbahar: Pablo Picasso'nun ''Demoiselles d'Avignon'' isimli tablosu kübizm akýmýný baþlattý.
-29 Temmuz: Baden-Powell izci hareketini kurdu.

1908:

Ýlk kez siyah bir boksör Jack Johnson dünya þampiyonluk unvanýný kazandý.
21 Mart: Henri Farman ve Leon Delagrange, ilk kez bir yolcu uçaðýný uçurdular.
Nisan: Sigmund Freud ile psikanaliz üzerine ilk uluslararasý kongre düzenlendi.
12 Aðustos: Ýlk Ford Model T otomobil piyasaya çýkarýldý.
5 Ekim: 1878'den bu yana Bosna-Hersek'i iþgali altýnda tutan Avusturya-Macaristan, bu topraklarý ilhak etmesi için Sýrbistan'a baský yaptý.
28 Aralýk: Sicilya'da Messine kentinde meydana gelen depremde 84 bin kiþi öldü.

1909:

Alman Ehrlich ve Japon Hata'nýn, ilk kimyasal ilaç olan arsenobenzeni bulmalarýnýn ardýndan, kemoterapi tedavisi uygulanmaya baþladý.
Detroit'da Ford, zincirleme çalýþma yöntemini baþlattý.
24 Þubat: Brighton'da halka açýk ilk renkli film gösterimi yapýldý.
6 Nisan: Amerikalý Robert-Edwin Peary, Mattew Henson ve 4 Eskimo ile birlikte Kuzey Kutbu'nu fethetti. Frederick Cook, Kutba ilk ulaþanýn kendisi olduðunu iddia etti.
25 Temmuz: Manþ Denizi'ni uçakla ilk kez Fransýz Louis Bleriot geçti.

1910:

Pancho Villa ve Emiliano Zapata'nýn Meksika Devrimi baþladý.
Vassily Kandinsky'nin bir suluboya resmi soyut sanatý baþlattý.
22 Aðustos: Japonya Kore'yi ilhak etti.
5 Ekim: Portekiz Cumhuriyeti ilan edildi. Kral Ýkinci Emmanuel sürgün edildi.
20 Kasým: Leon Tolstoy öldü.

1911:

22 Mayýs: Büyük romantizm geleneðine baðlý son kompozitör Gustav Mahler öldü.
10 Ekim: Çin devrimi baþladý.
14 Aralýk: Güney Kutbu'na ilk defa Norveçli Roald Amundsen gitti.
30 Aralýk: Þangay'da Çin Cumhuriyeti ilan edildi. Sun Yat-Sen Cumhurbaþkaný seçildi.

1912:

12 Þubat: Çin'in son imparatoru Pu Yi, 6 yaþýnda tahttan indi.
30 Mart: Fas Sultaný Mulay Hafid, ülkesinin Fransa himayesine girmesine iliþkin anlaþmayý imzaladý.
15 Nisan: Titanic gemisi Newfoundland açýklarýnda battý: 1.517 kiþi öldü.

1913:

15 Ocak: New-York ile Berlin arasýnda ilk kýtalararasý telefon görüþmesi yapýldý.
30 Mayýs: 1. Balkan Savaþý'ný sona erdiren Londra Antlaþmasý imzalandý: Osmanlý Ýmparatorluðu, Yunanistan, Bulgaristan ve Mora'ya, Ege'deki Girit Adasý'ný ve Avrupa'daki topraklarýný býraktý.
25 Haziran: Bulgaristan; Sýrbistan, Yunanistan ve Romanya'ya karþý, Osmanlý'nýn býraktýðý topraklarýn paylaþýmý yüzünden 2. Balkan Savaþý'ný baþlattý.
30 Temmuz: 2. Balkan Savaþý sona erdi. Bulgaristan yenik düþtü. 10 Aðustos'ta imzalanan Bükreþ Antlaþmasý'yla Bulgaristan, Sýrbistan'a ve Yunanistan'a Makedonya'yý býraktý. Romanya, Güney Dobruca bölgesini ilhak etti.
Aralýk: Güney Afrika'da ýrk ayrýmcýlýðý yapýlan ilk yasalar çýktý.

1914:

Ocak: Charlie Chaplin, ilk filminde rol aldý. (Making a living).
2 Haziran: Ýngiliz bilim adamý Archibald Low, televizyonun atasý olarak kabul edilen, uzaktan görüntüleri aktaran bir makina geliþtirdi.
28 Haziran: Saraybosna'da Arþidük François-Ferdinand'ýn öldürülmesi 1. Dünya Savaþý'ný baþlattý. Savaþtan bir ay sonra, Avusturya-Macaristan, Sýrbistan'a savaþ ilan etti.
31 Temmuz: Fransýz sosyalist ve siyaset adamý Jean Jaures öldürüldü.
1 Aðustos: Almanya, Rusya'ya savaþ ilan etti.
3 Aðustos: Almanya, Fransa'ya savaþ ilan etti.
4 Aðustos: Alman birlikleri Belçika'yý geçip Fransa'ya girdiler.
6 Aðustos: Avusturya egemenliðindeki Polonya topraklarýnda Jozef Pilsudski'nin oluþturduðu Polonya birlikleri, Rus sýnýrýný geçtiler: Polonya baðýmsýzlýk mücadelesi baþladý.
23 Aðustos: Japonya, Almanya'ya savaþ ilan etti.

1915:

Çanakkale Savaþý'nda müttefikler yenilgiye uðradý.
13 Ocak: Ýtalya'nýn Avezzano kentinde deprem: 29 bin 980 kiþi öldü.
22 Nisan: Almanlar, Langemarck ve Ypres arasýndaki batý cephesinde, Fransýz ve Kanadalý askerlere ilk zehirli gaz saldýrýsýnda bulundu.
7 Mayýs: Ýngiliz yolcu gemisi Lusitania, Ýslanda Adasý açýklarýnda battý: 1.198 kiþi kayboldu.
23 Mayýs: Ýtalya, Müttefikler'in yanýnda savaþa katýldý.
Aðustos: Ruslar, Almanlar'a yenildiler (Tarnov, Gorlice savaþlarý).

1916:

Albert Einstein'in izafiyet teorisi kuramý yayýnlandý.
Avusturyalý Sigmund Freud, ''psikanalize giriþ'' yaptý.
21 Þubat: 18 Aralýk'a kadar sürecek Verdun Savaþý baþladý. 500 bin Alman ve Fransýz öldü.
9 Mart: Sykes-Picot Antlaþmalarý imzalandý: Ýngilizler ve Fransýzlar Ortadoðu'yu paylaþtýlar.
16 Mart: Almanya, Portekiz'e savaþ ilan etti.
20 Nisan: ''Kanlý Paskalya'': Dublin'de Ýrlandalý Cumhuriyetçiler'in ayaklanmasý ve Ýngiliz ordusunun bunu bastýrmasýyla, Ýngiliz-Ýrlanda savaþý yeniden baþladý. Ayaklanma, 1921'de Güney Ýrlanda'nýn baðýmsýzlýðýný elde etmesi ve Ada'nýn bölünmesiyle sonuçlandý.
21 Kasým: Son Avusturya-Macaristan Ýmparatoru I. François-Joseph öldü.
30 Aralýk: Rusya'da ''Þeytan'ýn Oðlu'' olarak nitelendirilen Rasputin adlý papaz öldürüldü.

1917:

Þubat-Mart: Rus devrimi baþladý.
6 Nisan: ABD, Almanya'ya savaþ ilan etti.
13 Mayýs: Portekiz'de (Fatima'da) 3 çocuk, Meryem Ana'yý görüklerini iddia ettiler.
14 Aðustos: Çin, Almanya'ya savaþ ilan etti.
26 Eylül: Edgar Degas 83 yaþýnda öldü.
15 Ekim: Almanlar yararýna casusluk yapmakla suçlanan Hollandalý dansöz Mata-Hari Fransa'da öldürüldü.
2 Kasým: Ýngiltere Dýþiþleri Bakaný Arthur Balfour, siyonist liderlere, Filistin'de ''Bir Ulusal Yahudi Merkezi'' kurulmasý için söz verdi.
7 Kasým: Rusya'da Çarlýk dönemine son verildi.
17 Kasým: Heykeltraþ Auguste Rodin 77 yaþýnda öldü.
6 Aralýk: Finlandiya baðýmsýzlýðýný ilan etti.
6 Aralýk: Kanada'nýn Nova Scotia eyaletindeki Halifax limanýnda Fransýz Mont-Blanc kargo gemisinde patlama oldu: 2 bin kiþi öldü.
10 Aralýk: Ýngilizler, Kudüs'ü iþgal etti.

1918:

8 Ocak: ABD Baþkaný Wilson adil ve uzun süreli barýþa temel oluþturacak bir belge olarak On Dört Madde'yi yayýnladý.
18 Ocak: Rusya, Çarlar tarafýndan yabancý ülkelerden alýnan borçlarý geçersiz kýldýklarýný açýkladý.
25 Mart: 56 yaþýndaki besteci Claude Debussy öldü.
16 Temmuz: Son Rus Çarý Nicolas II ve ailesi Sibirya'da öldürüldü.
Aðustos: Ýspanyol Gribi adý verilen bir virüs dünyaya yayýldý, 8 ay içinde 20 milyon insan öldü.
11 Kasým: 1. Dünya Savaþý ihtilaf devletlerinin zaferiyle sona erdi.
11 Kasým: Polonya 223 yýl boyunca Rusya, Prusya ve Avusturya iþgalinde kaldýktan sonra baðýmsýzlýðýna kavuþtu.

1919:

5-11 Ocak: Berlin'de Spartacus ayaklanmasý baþarýsýzlýða uðradý.
18 Ocak: Paris Barýþ Konferansý baþladý.
8 Þubat: Paris-Londra hattýnda ilk ticari uçuþ yapýldý.
23 Mart: Benito Mussolini, Ýtalyan faþist hareketini baþlattý.
8 Nisan: Milletler Cemiyeti Cenevre'de kuruldu.
19 Mayýs: Mustafa Kemal, Samsun'a çýkarak, Kurtuluþ Savaþý'nýn ilk meþalesini yaktý.
15 Haziran: Ýki Ýngiliz pilot John William Alcook ve Arthur Brown, mola vermeksizin ilk defa Atlantik okyanusunu aþtýlar.
28 Haziran: Almanya ve itilaf devletleri arasýnda Versay anlaþmasý imzalandý. Anlaþma, Avusturya Arþidükü'nün bir Sýrp genci tarafýndan öldürülmesi ve 1. Dünya Savaþý'nýn baþlamasýndan tam 5 yýl sonra imzalandý.
3 Aralýk: Auguste Renoir öldü.

1920:

ABD'de kadýnlara oy hakký verildi.
Avusturyalý zooloji bilgini Karl von Frisch, arýlar,ýn çeþitli tat ve kokularý ayýrt edebilecek þekilde eðitilebileceðini gösterdi.
1920-1922: Kurtuluþ Savaþý'nda, Yunan ordularý Mustafa Kemal Paþa'nýn denetimindeki birlikler karþýsýnda bozguna uðradý.
16 Ocak: ABD'de alkollü içkiler yasaklandý.
24 Ocak: Ýtalyan ressam ve heykeltraþ Amedeo Modigliani 36 yaþýnda, Paris'te öldü.
Aðustos: Mahatma Gandhi, Hindistan'da sivil itaatsizlik hareketini baþlattý.
8 Aðustos: Hitler Nasyonal Sosyalist Alman Ýþçi Partisi'ni (Nazi Partisi) kurdu.
10 Aðustos: Osmanlý ve ihtilaf devletleri arasýnda Sevr Anlaþmasý imzalandý, Osmanlý Ýmparatorluðu parçalandý.
16 Ekim: Çin'in Kan-sou bölgesinde deprem oldu, 180 bin kiþi öldü.
14 Aralýk: Londra'da Lordlar Kamarasý, Serbest Ýrlanda Devleti'nin kurulmasýný onayladý.

1921:

5 Þubat: Charlie Chaplin'in ilk uzun metrajlý filmi ''The Kid'' ABD'de gösterime girdi.
18 Þubat: Fransýz Etienne Oehmichen ilk helikopteri uçurmayý baþardý.
31 Mayýs: ABD'de Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti idam edildi.
27 Temmuz: Kanada'da Ýnsülin bulundu.
2 Aðustos: Ýtalyan tenör Enrico Caruso öldü.

1922:

Ýrlandalý yazar James Joyce'in ''Ulysse'' adlý kitabý yayýmlandý.
28 Þubat: Mýsýr'daki Ýngiliz hegemonyasý sona erdi.
5 Mart: Bram Stoker'in kitabýndan uyarlanan ''Vampir Nosferatu'' filmi gösterime girdi.
3 Nisan: Lenin'in önerisiyle Joseph Stalin Rus Komünist Partisi Genel sekreteri oldu.
20 Aðustos: Paris'te ilk kadýnlar olimpiyatý baþladý.
30 Ekim: Mussolini Baþbakan oldu.
5 Kasým: Lord Carnavon ve Carter tarafýndan, Mýsýr'daki Krallar vadisinde Tutankamon'un mezarý bulundu.
18 Kasým: Fransýz yazar Marcel Proust 51 yaþýnda öldü.
10 Aralýk: Albert Einstein Nobel Fizik ödülünü kazandý.
30 Aralýk: Rusya, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliði (SSCB) adýný aldý.

1923:

1 Eylül: Japonya'da Tokyo ve Yokohama kentlerinde deprem oldu, 250 bin kiþi öldü.
13 Eylül: Ýspanya'da General Miguel Primo de Rivera iktidara geldi.
23 Eylül: Etiyopya Milletler Cemiyeti'ne kabul edildi.
29 Ekim: Türkiye Cumhuriyeti ilan edildi. Hilafet kaldýrýlarak, Osmanlý Ýmparatorluðu tarihe gömüldü.
8 Kasým: Adolf Hitler'in yapmak istediði darbe engellendi ve Hitler tutuklandý.
28 Aralýk: 91 yaþýndaki mühendis Gustave Eiffel öldü.

1924:

Amerikalý Edwin Hubble, Samanyolundaki yýldýzlarý saptadý ve baþka galaksiler olduðunu ispatladý.
21 Ocak: Lenin öldü.
25 Ocak: Chamonix'de ilk kýþ olimpiyatlarý yapýldý.
8 Þubat: ABD'de ilk defa bir mahkum gaz odasýnda idam edildi.
25 Mart: Yunanistan, cumhuriyet oldu.
3 Haziran: Franz Kafka 40 yaþýnda öldü.
3 Aðustos: Yazar Joseph Conrad 67 yaþýnda öldü.
29 Kasým: Ýtalyan besteci Giacomo Puccini 66 yaþýnda öldü.

1925:

Ýran'da Þah Rýza Pehlevi hükümdar oldu.
18 Temmuz: Adolf Hitler, ''Mein Kampf'ý'' (Kavgam) yayýmladý.
8 Aðustos: Irkçý örgüt Ku Klux Klan'ýn ilk kongresi Washington'da yapýldý.

1926:

5 Mayýs: Sovyet yönetmen Ayzenþtayn'ýn ''Potemkin zýrhlýsý'' adlý filmi Almanya'da gösterime girdi.
12/24 Mayýs: Pilsoudski Polonya'da darbe yaptý.
28 Mayýs: Portekiz Cumhuriyeti, askeri darbeyle devrildi.
8 Eylül: Almanya, Milletler Cemiyeti'ne kabul edildi.
5 Aralýk: Fransýz ressam Claude Monet 86 yaþýnda öldü.
29 Aralýk: Avusturyalý yazar Rainer Maria Rilke öldü.

1927:

Çin'in Nan-Þan bölgesinde deprem oldu, 200 bin kiþi öldü.
ABD'de ilk uzun metrajlý sözlü filmler gösterime girdi.
20/21 Mayýs: Amerikalý pilot Charles Lindbergh Atlas Okyanusu'nu tek baþýna ve kesintisiz geçti.
18 Kasým: Fransýz Jules Rimet'in önerisiyle, Dünya Futbol Þampiyonasý düzenlenmesi kararlaþtýrýldý.

1928:

Finlandiyalý Paavo Nurmi, 9 altýn 3 gümüþle dünyanýn en çok madalya kazanan atleti oldu.
Nisan: Ýspanyol Luis Bunuel ve Salvador Dali'nin çevirdiði ''Bir Endülüs köpeði'' adlý kýsa metrajlý film Paris'te gösterime girdi.
27 Aðustos: Ulusal politikanýn bir aracý olarak savaþý yasaklamayý amaçlayan Kellog-Briand Paktý, 60 ülke tarafýndan imzalandý.
6 Ekim: Çang Kai-Çek, Çin Devlet Baþkaný oldu.

1929:

31 Ocak: Alman romancý Erich Maria Remarque'nin ''Batý cephesinde yeni birþey yok'' adlý romaný yayýmlandý.
4 Nisan: 1886'da benzinle çalýþan ilk arabayý icat eden Alman mühendis Carl F. Benz öldü.
6 Mayýs: 31 Ekim 1924'te tek baþýna dünya turuna çýkan Fransýz denizci Alain Gerbault turunu tamamladý.
10 Mayýs: Belçikalý Herge, ''Tenten'' karakterini yarattý.
16 Mayýs: Hollywood'da ilk Oscar ödül töreni yapýldý.
1 Temmuz: Elzie Segar, ''Temel Reis'' karakterini yarattý.
19 Aðustos: Rus balesinin kurucusu Serge De Diaghilev öldü.
24 Ekim: New York borsasý iflas etti.
20 Kasým: Salvador Dali'nin yaðlý boya tablolarý ilk defa sergilendi.

1930:

Amerikalý Clyde William Tombaugh Plüton gezegenini buldu.
Amerikalý Ernest Orlando Lawrence, yüksek enerjilere ulaþabilen ilk parçacýk hýzlandýrýcýsý siklotron'u icat etti.
12 Mart: Mahatma Gandhi, toplumun en alt kesimleri üzerinde büyük bir yük oluþturan tuz vergisine karþý bir kampanya açtý.
1 Nisan: Josef Von Sternberg ve Marlene Dietrich'in oynadýklarý ''Mavi melek'' adlý film Almanya'da gösterime girdi.
30 Temmuz: Uruguay, organizatörü olduðu ilk dünya kupasýný kazandý.
7 Temmuz: Sherlock Holmes'ün yaratýcýsý Arthur Conan Doyle öldü. 1-2 Eylül: Costes ve Bellonte, ilk kez Paris-New York hattýnda kesintisiz uçtular.

1931:

12 Nisan: Ýspanya Kralý Alphonse XIII ülkeyi tahttan feragat etmeden terketti, Ýspanya'da cumhuriyet ilan edildi.
Eylül: Japonya, Mançurya'yý iþgal etti. Uzakdoðu savaþý baþladý.
3 Eylül: Sýrp, Hýrvat ve Slovenya krallýklarý, resmi olarak Yugoslavya adýný aldý.
18 Ekim: Ýlk elektrik ampulünü icat eden Thomas Edison, 84 yaþýnda öldü.
11 Aralýk: Ýngiltere parlamentosu, Ýngiltere'nin o dönemdeki demiryollarý Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika ve Ýrlanda'nýn eþitliðini hükme baðlamak üzere Westminster tüzüðü adlý bir yasa çýkarttý.

1932:

24 Þubat: Avusturya asýllý Adolf Hitler Alman vatandaþlýðýna geçti.
14 Mart: Kodak'ýn kurucusu George Eastman öldü.
10 Nisan: Hitler'in de aday olduðu Almanya Devlet Baþkanlýðý seçimini Hindenburg kazandý. 5 Temmuz: Portekiz Baþbakaný Antonio Oliveira Salazar, 1974'e kadar sürecek diktatörlüðünü ilan etti.
3 Ekim: Irak baðýmsýzlýðýný ilan etti.
8 Kasým: Franklin D. Roosevelt ABD Baþkanlýðý'na seçildi.

1933:

30 Ocak: Alman Ulusal Sosyalist Parti lideri Hitler Baþbakan oldu.
Berlin'deki Reichstag'da (hükümet binasý) yangýn çýktý. Olaydan sonraki gün drama ustasý Bertolt Brecht Almanya'dan kaçtý.
4 Mart: ABD Baþkaný Roosevelt, 36 eyalette ekonomiye canlýlýk kazandýrmak için ''New Deal'' (yeni anlaþma) baþlattý.
5 Mart: Naziler Dachau'da ilk toplama kampýný açtýlar.
1 Nisan: Almanya'da Nazi Partisi yahudileri boykot etme kararý aldý.
27 Nisan: Nazilere baðlý gizli polis örgütü Gestapo kuruldu.
25 Temmuz: Naziler, Alman ýrkýný canlandýrmak için halký güçsüzlerden temizleme kararý aldý.

1934:

15 Ocak: Fransýz Irene ve Frederic Joliot-Curie çifti yapay radyoaktiviteyi buldular.
2 Aðustos: Almanya'da Devlet Baþkaný'nýn ölmesi üzerine Adolf Hitler ülkenin mutlak lideri oldu ve baþbakanlýk, devlet baþkanlýðý yetkilerini elde etti.
9 Ekim: Yugoslavya Kralý 1. Aleksandýr ve Fransa Dýþiþleri Bakaný Louis Barthou Marsilya'da öldürüldü.
6 Kasým: Mao, Çin'in kuzeybatýsýna doðru ünlü Uzun Yürüyüþü baþlattý. 20 Ekim 1935 tarihinde sona eren bu yürüyüþ sýrasýnda Mao, KP'nin fiili önderi durumuna geldi.

1935:

Amerikalý biyokimyacý Wendell Meredith Stanley ilk kez bir virüsü ayrýþtýrmayý baþardý. Virüslerin saf olarak elde edilmesi, kristallendirilmesi ve molekül yapýlarýnýn aydýnlatýlmasý üzerine araþtýrmalar yaptý.
25 Þubat: Louis Lumiere üç boyutlu sinema devrini baþlattý.
Mayýs: Arap Lawrence motosiklet kazasýnda öldü.
25 Mayýs: Amerikalý atlet Jesse Owens bir saat içinde 3 dünya rekoru kýrdý. (Uzun atlama, 220 yarda koþu ve 220 yarda engelli koþu)
31 Mayýs: Pakistan'da, Quetta'da toprak kaymasýnda 60 bin kiþi hayatýný kaybetti.
15 Eylül: Nuremberg Yasalarý olarak bilinen ýrkçý yasalar resmen ilan edildi.
3 Ekim: Ýtalya Etiyopya'yý iþgal etti.

1936:

Ýngiliz John M. Keynes uzun süreli iþsizliðin nedenlerini bazý iktisadi kuramlarýyla açýkladý. (Keynesçi iktisat)
Filistin'de, Araplar Ýngiliz mandasýna karþý isyan çýkardý. Üç yýl süren isyan, Ýngilizler'in Yahudiler'in göç etmesini sýnýrlamaya karar vermeleri ve bir Filistin devleti kurmaya söz vermeleri sayesinde durduruldu.
18 Ocak: ''Ormanýn kitabý'' yazarý Rudyard Kipling öldü.
11 Þubat: Charlie Chaplin'in ünlü filmi ''Modern zamanlar'' Londra'da gösterime girdi.
17 Temmuz: Ýspanya'da General Franco'nun önderliðini yaptýðý askeri ihtilal (18 Temmuz hareketi) sonucu iç savaþ çýktý. Ýç savaþ 1 Nisan 1939'da ''zafer geçidiyle'' sona erdi. 29 Eylül 1936'da Franco milliyetçi yönetim baþkanlýðýna getirildi.
4 Aðustos: Amerikalý zenci atlet Jesse Owens, Hitler'in de izlediði Berlin Olimpiyat oyunlarýnda 100 metre, 200 metre ve 4 X 100 metre yarýþlarýndaki zaferlerinden sonra, uzun atlamada 8,06 metre ile Olimpiyat ve Dünya rekorlarýný kýrdý. Hitler, Owens'in elini sýkmamak için stadý terketti.
18 Aðustos: 38 yaþýndaki þair ve drama yazarý Federico Garcia Lorca, Franco yanlýsý birlikler tarafýndan öldürüldü.

1937:

26 Nisan: Ýspanyol milliyetçilerine destek veren Almanya, bir Bask kenti olan Guernica'yý bombaladý. Saldýrýda 1.500 kiþi öldü.
28 Mayýs: Bireysel psikolojinin kurucusu Avusturyalý doktor Alfred Adler öldü.
Temmuz: Naziler, Buchenwald toplama kampýný açtýlar.
8 Temmuz: Japonya, Çin'i savaþ ilan etmeksizin iþgal etti.
2 Eylül: Modern Olimpiyat Oyunlarý'nýn kurucusu Baron Pierre de Coubertin öldü.
13 Aralýk: Milliyetçi Çin'in baþkenti Nanking'de 250.000 Çinli Japonlar tarafýndan katledildi.

1938:

12 Mart: Alman birlikleri Avusturya'ya girdi.
10 Nisan: Troçki IV. Enternasyonali kurdu.
29-30 Eylül: Fransa, Ýngiltere, Ýtalya ve Almanya arasýnda yapýlan ve Çekoslavakya'nýn batýsýndaki Südetler bölgesinin Almanya tarafýndan ilhak edilmesine izin veren anlaþma imzalandý.
1 Ekim: Alman birlikleri Südetler bölgesini iþgal etti.
9-10 Kasým: Almanya'da Yahudi karþýtlarý þiddet eylemlerinde bulundu. Bu olaylar tarihe Kristal Gece olarak geçti.
10 Kasým: Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk vefat etti.
10 Kasým: Ýtalya'da, Yahudilerin devlet iþlerinde çalýþmasýný yasaklayan ve ticari faaliyetlerini kýsýtlayan bir yasa tasarýsý kabul edildi.

1939:

Avusturyalý Lise Meitner ve Ýngiliz Otto Frisch, çekirdek bölünmesini (nükleer fisyon) tanýmladý.
Frederic Joliot-Curie zincirleme nükleer reaksiyonu buldu.
1 Nisan: Franco Madrid'e girdi, Ýspanya'da iç savaþ bitti.
7 Nisan: Ýtalyan birlikleri Arnavutluk'u iþgal etti.
23 Aðustos: Almanya ve Sovyetler Birliði arasýnda saldýrmazlýk anlaþmasý imzalandý.
26 Aðustos: Almanya'da ilk tepkimeli uçak denemesi yapýldý. Heinkel HE 178 tipi uçak saatte 750 kilometre hýza ulaþtý.
1 Eylül: Almanya Polonya'yý iþgal etti ve 2. Dünya Savaþý baþladý.
1 Eylül: Naziler akýl hastalarýna ötenazi uygulanmasýný kabul ettiler, onbinlerce insan öldü.
3 Eylül: Ýngiltere ve Fransa, Almanya'ya savaþ ilan ettiler.
17 Eylül: Sovyetler Birliði, Ribbentrop-Molotov Anlaþmasý'nýn gizli bir maddesi gereðince Polonya'ya saldýrdý.
23 Eylül: Psikanaliz'in bulucusu, Avusturyalý psikolog ve sinir hastalýklarý uzmaný Sigmund Freud öldü.
6 Ekim: Hitler ve Stalin Polonya'yý paylaþtýlar.
Kasým 1939-Mart

1940:

Sovyetler Birliði, Finlandiya'ya saldýrdý. Saldýrý tarihe ''Kýþ Savaþý'' olarak girdi.
15 Aralýk: Victor Fleming'in yönettiði, baþrollerini Vivian Leigh ve Clark Gable'ýn paylaþtýðý ''Rüzgar Gibi Geçti'' Hollywood'da gösterime girdi.

1946:

1946-1949: Yunanistan'da iç savaþ çýktý. ABD'nin geniþ çaplý desteðiyle Komünist gerillalarýn eylemi durduruldu.
10 Ocak: Birleþmiþ Milletler Örgütü'nün ilk toplantýsý yapýldý. 13 Þubat'ta New York, BM'nin merkezi oldu.
1 Þubat: Norveçli Trygve Lie, BM'nin ilk genel sekreteri oldu.
16 Þubat: BM ilk kez Sovyetler Birliði tarafýndan veto edildi.
26 Þubat: Juan Peron, Arjantin Devlet baþkanlýðýna seçildi. 5 Mart: Winston Churchill, Missouri'deki Fulton'da ilk kez ''demir perdeden'' söz etti.
10 Nisan: Japonya'da ilk defa kadýnlarýn da katýlýmýyla kamuoyu yoklamasý yapýldý.
1 Ekim: Nürnberg Mahkemesi'nde savaþ suçlularýnýn yargýlanmasý bitti.
17 Aralýk: Hindiçini'nde ayaklanma baþladý. 1947: Ýtalya Afrika'daki bütün topraklarýndan vazgeçti.
25 Ocak: Al Capone öldü.
Mayýs: 14 Aðustos 1988'de ölen Enzo Ferrari'nin adýný taþýyan ilk araç piyasaya çýktý.
5 Haziran: Avrupa Kalkýnma Programý açýklandý.
19 Temmuz: Birmanya'nýn milliyetçi lideri Aung San öldürüldü. 4 Ocak 1948'de Birmanya baðýmsýzlýðýný ilan etti.
12 Aðustos: Ýngiltere'de ilk atom pili kullanýldý.
15 Aðustos: Hindistan ve Pakistan baðýmsýzlýk ilan etti.
14 Ekim: Charles Yeager'in pilotluðunu yaptýðý Bell XI adlý Amerikan uçaðý yatay uçuþta saatte 1.078 kilometre hýza ulaþtý ve ilk defa ses duvarýný aþtý.
6 Kasým: SSCB atom bombasý yapabildiðini açýkladý.
29 Kasým: BM, Filistin'in Araplar ve Yahudilerce kurulacak iki devlete bölünmesini onayladý.
23 Aralýk: John Bardeen, Walter Brattain ve William Schockey adlý araþtýrmacýlar transistörü buldular.

1948:

Güney Afrika'daki seçimleri Ulusal parti (NP) kazandý.
Willard Franck Libby radyoaktif karbonla (karbon 14) tarihleme yöntemini geliþtirdi.
30 Ocak: Hindistan'ýn baðýmsýzlýðýný kazanmasýný saðlayan Mahatma Gandhi öldürüldü.
11 Þubat: Sovyet sinemacý Eisenstein öldü.
1 Mayýs: Orson Welles'in ''Þangaylý Kadýn'' filmi New york'ta gösterime girdi.
14 Mayýs: David Ben Gourion Ýsrail devletini ilan etti. Arap ordusu yeni devlete savaþ açtý. Savaþ 13 Ocak 1949'a kadar sürdü.
23 Haziran: SSCB Berlin'i ablukaya aldý. 26 Haziran'da Batýlý Müttefikler yiyecek, kömür ve diðer gereksinim maddelerini uçaklarla havadan Berlin'e indirdiler.
4 Temmuz: Tito'nun Yugoslavyasý ve SSCB arasýndaki iliþkiler koptu.
10 Aralýk: Paris'te toplanan BM Genel Kurulu, Ýnsan haklarý Evrensel Bildirisini kabul etti.

1949:

Ýngiliz yazar George Orwell, ''1984'ü'' yazdý.
17 Ocak: Leyde üniversitesinden Dr. Müller ve Pastör Enstitüsü'nden Dr. Lepine, gribe yol açan iki tür virüs saptadýlar.
1 Mart: Amerikalý boksör Joe Louis 12 yýl Dünya Aðýr Siklet Boks Þampiyonu olduktan sonra boksu býraktý. Louis 71 maçta sadece 3 yenilgi aldý.
2 Mart: Amerikan bombardýman uçaðý B-50 Lucky Lady, konaklama yapmaksýzýn ilk defa dünya turu yaptý.
4 Nisan: NATO kuruldu.
23 Mayýs: Bonn Yeni Federal Almanya Cumhuriyetinin baþkenti oldu.
20 Aðustos: SSCB'de ilk atom patlamasý oldu.
1 Ocak: Mao, Çin Halk Cumhuriyetini kurdu.
7 Ekim: Demokratik Almanya Cumhuriyeti kuruldu.
10 Aralýk: Ýsviçreli Walter Hess ve Portekizli Antonio Egas Moniz'e Nobel ödülü verildi.

1950:

19 Haziran: Kore savaþý baþladý.
15 Eylül: ABD Kore'ye çýkarma yaptý. 29 Eylül'de Seul iþgal edildi.
7 Ekim: Çin birlikleri Tibet'i ilhak ettiler.
2 Kasým: Ýrlandalý yazar Georges Bernard Shaw öldü.
6 Kasým: Çin Kore'ye müdahalede bulundu.
7 Kasým: Ýki Jet uçaðý arasýnda ilk çatýþma, Kore'de bir Amerikan F-86'sý bir Rus MÝG 15'ini düþürdü.

1951:

5 Nisan: SSCB yararýna casuslukla suçlanan Ethel ve Julius Rosenberg çifti, ABD'de ölüme mahkum edildi.
18 Nisan: Avrupa Kömür ve Çelik Topluluðu'nun kurulmasýný saðlayan anlaþma, Almanya, Fransa, Ýtalya, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda arasýnda Paris'te imzalandý.
20 Temmuz: Ürdün Kralý Hüseyin'in büyükbabasý Kral Ýbni Hüseyin Abdullah, Kudüs'te El-Aksa Camisi'nin merdivenlerinde, Filistin'i Ýsrail'le paylaþmayý kabul etme kararýna karþý olan aþýrý dinci bir Filistinli tarafýndan öldürüldü.
24 Kasým: Kaptan Cousteau, Calypso okyanus gemisiyle ilk yolculuðuna çýktý. Cousteau, Mercan resiflerini incelemek üzere Kýzýldeniz'e açýldý.
1952:
Marshall adalarýnda, ABD tarafýndan yapýlan ilk hidrojen bombasý patladý.
Ýlk bilgisayar IBM-701 piyasaya çýktý.
Fransa'yla Ýngiltere arasýnda ilk uluslararasý televizyon baðlantýsý kuruldu.
6 Þubat: Ýngiltere Kraliçesi Elizabeth, VI. George'un yerine geçti.
27 Mayýs: Avrupa Topluluðu Savunma Anlaþmasý Paris'te imzalandý.
23 Temmuz: Mýsýr'da hükümet darbesi oldu. Kral Faruk ülkeyi terketti.
26 Temmuz: Arjantinli Evita lakaplý Eva Peron, yakalandýðý kan kanserinden 33 yaþýnda öldü.
11 Aðustos: Ürdün parlamentosu Kral Tallal'ý hükümetten indirdi. Yerine 16 yaþýndaki oðlu Hüseyin getirildi.
4 Kasým: General Dwight Eisenhower, ABD Baþkaný seçildi.
6 Kasým: Fransýz romancý François Mauriac, Nobel Edebiyat ödülünü aldý.
20 Kasým: Yabancýlar yararýna çalýþmakla suçlanan 14 Çekoslovak liderin duruþmasý Prag'da yapýldý. 3 Aralýk'ta 11'i ölüme, 3'ü de ömür boyu hapis cezasýna çarptýrýldý.
10 Aralýk: Alman hekim ve filozof Albert Schweitzer, Nobel Barýþ ödülünü aldý.

1953:

14 Ocak: Tito, Yugoslavya Cumhurbaþkaný seçildi.
5 Mart: Stalin öldü.
29 Mayýs: Dünyanýn en yüksek tepesi Everest'e ilk kez Yeni Zelanda'lý Edmund Hillary ve Nepal'li Norgay Tensing týrmandý.
19 Haziran: SSCB yararýna casusluk yapan Julius ve Ethel Rosenberg çifti öldürüldü.
27 Temmuz: Kore'de Panmuncam ateþkesi imzalandý. 38. paralelin kuzeyindeki ateþkes hattý sýnýr oldu. Bu savaþ sýrasýnda 24 bin 119 Amerikalý öldü.

1954:

Fransýz Pierre Lepine ve Amerikalý Jonas Edward Saly çocuk felci aþýsýný buldular.
21 Ocak: Nükleer enerjiyle çalýþan ilk denizaltý Nautilus, ABD tarafýndan suya indirildi.
7 Mayýs: Fransýz ordusu, Viet-minh kuvvetleri tarafýndan yenilgiye uðratýldý. Hindiçini Savaþý sona erdi. Fransa Asya'dan çýktý.
17 Mayýs: ABD Yüksek Mahkemesi devlet okullarýnda ýrk ayrýmýný yasakladý.
21 Temmuz: Cenevre Anlaþmalarý imzalandý: Kamboçya ve Laos baðýmsýzlýðýný elde etti. Vietnam ikiye bölündü.
20 Eylül: Mao Zedung Çin Cumhurbaþkaný oldu.
1 Kasým: Cezayir Savaþý baþladý.
3 Kasým: Fransýz ressam Henri Matisse öldü.
1 Aralýk: Ernest Hemingway Nobel Edebiyat ödülünü aldý.
12 Aralýk: Dünyanýn en büyük ABD savaþ gemisi Forrestal suya indirildi.

1955:

Calder Hall'de ilk nükleer merkez açýldý.
Ýlk fast-food lokanta, Mac Donald's, ABD'de açýldý.
5 Nisan: Hastalanan Winston Churchill görevinden istifa etti.
18 Nisan: Fizikçi Albert Einstein öldü.
24 Nisan: Endonezya'nýn Bandung kentinde 29 ülke temsilcisinin katýlýmýyla yapýlan konferans sona erdi.
14 Mayýs: Varþova Paktý imzalandý.
19 Eylül: Arjantin'de Peronist hareketin kurucusu Juan Peron hükümetten uzaklaþtýrýldý.
30 Eylül: Ünlü ABD'li aktör James Dean, 24 yaþýnda öldü. 1956: 24 Þubat: SSCB'de destalinizasyon dönemi baþladý. SSCB Komünist Parti XX. Kongresi'nde Nikita Kruçev, Stalin'in histerik, paranoyak ve megaloman olduðunu söyledi.
2 Mart: Fas baðýmsýzlýðýný elde etti.
20 Mart: Tunus baðýmsýzlýðýný kazandý.
29 Haziran: Arthur Miller, Marilyn Monroe ile evlendi.
26 Temmuz: Mýsýr Devlet Baþkaný Cemal Abdul Nasýr, Süveyþ Kanalý'ný millileþtirme yoluna gitti.
14 Aðustos: Bertold Brecht 58 yaþýnda öldü.
31 Ekim: Ýsrail, Ýngiltere ve Fransa askeri güçleri, Nasýr'ýn Süveyþ Kanalý'ný millileþtirmesinden sonra Mýsýr'a saldýrdýlar. 6 Kasým'da ateþkes ilan edildi. 7 Kasým'da SSCB ve ABD'nin baskýlarýyla Ýngilizler ve Fransýzlar geri çekildiler. 22 Kasým'da ateþkes imzalandý.
2-13 Kasým: Sovyet zýrhlý araçlarý Macar ayaklanmasýný bastýrdý.
6 Kasým: Eisenhower yeniden ABD Baþkaný seçildi.

1957:

Güney Afrika'da, Beyazlarla Siyahlar arasýndaki cinsel iliþki, cezalandýrýlmasý gereken ahlak dýþý bir davranýþ olarak nitelendirildi.
6 Mart: Gana baðýmsýzlýðýný elde etti.
25 Mart: Roma'da AET (Avrupa Ekonomik Topluluðu) kuruldu.
7 Aðustos: ABD'li komedi sanatçýsý Oliver Hardy öldü. Stan Laurel de 75 yaþýnda 1965'te öldü.
22 Eylül: Haiti Baþkanlýk seçimlerini François Duvalier kazandý.
4 Ekim: SSCB, ilk yapay uydu Sputnik 1'i fýrlattý.
17 Ekim: Fransýz yazar Albert Camus, Nobel Edebiyat ödülünü aldý.
3 Kasým: Rus köpeði Layka, uzaya gönderilen ilk hayvan oldu.
25 Aralýk: Filim sanayisinin öncüsü Charles Pathe öldü.

1958:

2 Þubat: Ýlk kez olimpiyat kayak sporlarýnda Avusturyalý Toni Sailer 3 þampiyonluk kazandý.
31 Mart: Kruçev, SSCB'nin tek taraflý olarak nükleer denemelerini durduðunu açýkladý.
23 Mayýs: Köylerde küçük sanayinin modernleþtirilmesine yönelik ''Ýleriye Doðru Büyük Atýlým'' hareketi baþladý. Çin'de büyük kýtlýk yaratan hareket 15 ila 30 milyon kiþinin ölümüne yol açtý.
1 Haziran: Fransa'da General de Gaulle Devlet Baþkaný olarak yeniden iktidara geldi.
7 Eylül: Alman atlet Armin Hary, 100 metreyi 10 saniyede koþtu. Hary, baþarýsýný 21 Haziran 1960'ta tekrarladý.
28 Eylül: Fransa'da V. Cumhuriyet referandumla kabul edildi.
Sonbahar: ETA (Euskadi Ta Askatasuna: Bask Yurdu ve Özgürlük) ayrýlýkçý Bask hareketi kuruldu.
23-28 Kasým: 6 Afrika ülkesi (Moritanya, Mali, Senegal, Çad, Gabon ve Kongo-Brazzaville) baðýmsýzlýðýný elde etti.
10 Aralýk: Rus yazar Boris Pasternak, Sovyet yetkililerin baskýsýyla Nobel Edebiyat ödülünü reddetti.

1959:

2 Ocak: Fidel Castro Küba'da iktidarý ele geçirdi.
3 Ocak: Alaska, ABD'nin 49. eyaleti oldu.
19 Þubat: Ýngiltere, Kýbrýs'ýn baðýmsýzlýðýný ilan etti.
17 Mart: Dalai Lama, Tibet'in baþkenti Lhassa'dan kaçarak, Hindistan'a sýðýndý.
21 Aðustos: Hawai, ABD'nin 50. eyaleti oldu.

1960:

Mýsýr'da Nil Irmaðý üzerinde Assuan barajý çalýþmalarý baþladý.
2 Ocak: Birçok kez dünya þampiyonluðunu kazanan, Ýtalya ve Fransa turu galibiyetlerini alan Ýtalyan bisikletçi Fausto Coppi öldü.
4 Ocak: Fransýz yazar Albert Camus geçirdiði trafik kazasýnda öldü.
29 Þubat: Fas'ýn Agadir kentinde deprem oldu: 14 bin kiþi öldü.
21 Mart: Güney Afrika'da siyahlara ülke içinde pasaport uygulamasý getirilmesinden sonra ayaklanma çýktý.
20 Nisan: Brezilya'nýn yeni baþkenti Brasilia oldu.
1 Mayýs: ABD U2 tipi keþif uçaðý SSCB üzerinde Sovyetler tarafýndan düþürüldü. Pilot Gary Powers hapse atýldý.
9 Mayýs: Doðum kontrol hapý ABD'de satýþa sunuldu.
30 Haziran: Kongo baðýmsýz cumhuriyet oldu.
1 Ekim: Ýngiltere Nijerya'ya baðýmsýzlýðýný verdi.
8 Kasým: John Fitzgerald Kennedy ABD'de 35. baþkan seçildi.

1961:

17 Ocak: Belçika Kongosu'nun ilk baþbakaný Afrikalý milliyetçi lider Patrice Lumumba öldürüldü.
26 Þubat: II. Hasan Fas kralý oldu.
9 Nisan: Güney Vietnam'da Ngo-Dinh-Diem cumhurbaþkaný seçildi.
11 Nisan: Yahudilerin katledilmesiyle suçlanan eski SS lideri Adolf Eichmann hakkýnda dava açýldý. Arjantin'e sýðýnan Eichmann, Ýsrail Ýstihbarat Servisi tarafýndan kaçýrýldý. 15 Aralýk'ta ölüme mahkum edildi, 31 Mayýs 1962'de idam edildi.
11 Mayýs: J.F Kennedy, ABD ordusunun vietnam'a müdahale programýna onay verdi.
13 Mayýs: ABD'li aktör Gary Cooper öldü.
18 Eylül: BM Genel Sekreteri Dag Hammarskjold, Kongo'dan ayrýlarak baðýmsýzlýðýný ilen eden Katanga eyaleti baþbakaný Moise Tshombe ile görüþmelerde bulunmak üzere Kongo'ya giderken uçaðýn düþmesi sonucu öldü.
7 Kasým: Adenauer Batý Almanya Baþbakaný seçildi.
10 Aralýk: SSCB ile Arnavutluk arasýndaki diplomatik iliþkiler koptu.

1962:

1 Ocak: Ünlü müzik topluluðu Beatles, ilk plaðýnýn kaydýný yaptý.
1 Ocak: ünlü modacý Yves Saint Laurent, ilk defilesini sundu.
18 Mart: Fransa ve Cezayir, Evian anlaþmalarýný imzaladý. Cezayir savaþý sona erdi.
5 Aðustos: Marilyn Monroe ölü bulundu.
5 Aðustos: Güney afrikalý siyah lider Nelson Mandela tutuklandý.
22 Ekim: SSCB'nin Küba'ya silah göndermeye devam etmesi üzerine ABD adanýn bir bülümünü abluka altýna aldý.
12 Aralýk: ABD Baþkaný Kennedy, Beyaz Saray ile Kremlin arasýnda doðrudan bir telefon hattý yerleþtirilmesini önerdi. Hat, 3 Aðustos 1963'de açýldý.
12 Aralýk: Amerikalý yazar John Steinbeck Nobel Edebiyat ödülünü aldý.

1963:

22 Ocak: Fransa ve Almanya arasýnda Elysee Antlaþmasý imzalandý.
18 Mart: Sahra çölünde Fransa atom bombasý denedi.
25 Mayýs: Afrika Birliði Örgütü (OAU) kuruldu.
19 Haziran: Sovyet Valentina Tereçkova, uzaya giden ilk kadýn oldu.
8 Aðustos: Martin Luther King, ýrk ayrýmýna karþý Washington'da baþlatýlan yürüyüþte 200 bin göstericiye önderlik yaptý.
15 Eylül: Bin Bella Cezayir cumhurbaþkaný seçildi.
22 Kasým: J.F. Kennedy, Dallas'ta öldürüldü. 24 Kasým: Jack Ruby, Kennedy'nin katili Lee Harvey Oswald'ý öldürdü.

1964:

25 Þubat: Amerikalý boksör Cassius Clay, ilk aðýr siklet boks þampiyonluðunu kazandý.
27 Mayýs: Hindistan baþbakaný Jawaharlal Nehru, 74 yaþýnda öldü.
2 Haziran: Filistin Kurtuluþ Örgütü (FKÖ) kuruldu.
12 Haziran: Güney Afrikalý siyah lider Nelson Mandela, ömür boyu hapse mahkum edildi.
12 Aðustos: James Bond'un babasý, yazar Ian Fleming öldü.
Aðustos: ABD Vietnam'a girdi.
16 Ekim: Çin ilk nükleer bombasýný patlattý.
2 Kasým: Arabistan'da Faysal kendini kral ilan etti.
3 Kasým: Lyndon Johnson ABD baþkaný seçildi.

1965:

24 Ocak: Winston Churchill öldü.
18 Mart: Ýlk kez Sovyet kozmonot Aleksay Leonov, uzayda yürüdü. 12 Mayýs-2 Haziran: Pakistan'da kasýrgalar çýktý: 12 ila 30 bin kiþi öldü.
9 Kasým: Marcos, Filipinler Devlet Baþkaný oldu.
25 Kasým: Zaire'de General Mobotu darbeyle iktidara geldi.

1966:

19 Ocak: Ýndira Gandhi Hindistan baþbakaný oldu.
29 Mart: SSCB'de Leonid Brejnev Komünist Partisi Genel Sekreteri oldu.
29 Temmuz: Nijerya'da General Gowon ülke denetimini ele geçirdi.
16 Aðustos: Çin'de kültür devrimi baþladý.
29 Aðustos: 1970'te ayrýlan Beatles grubu son konserini verdi.
15 Aralýk: ABD'li sinema ve televizyon yapýmcýsý Walt Disney öldü.

1967:

13 Ocak - Eyadema Togo'da yönetimi ele geçirdi.
27 Ocak - ''Apollo'' uzay aracýnýn bir fýrlatma provasý sýrasýnda çýkan yangýnda 3 amerikalý astronot yaþamýný yitirdi.
18 Þubat - 1945'te nükleer bombayý icad eden Amerikalý fizikçi Julius Robert Oppenheimer öldü.
18 Mart - Torrey Canyon petrol gemisi karaya oturdu.
21 Nisan - Yunanistan'da Albaylarýn diktatörlük dönemi baþladý.
24 Nisan - Rus kozmonot Komarov, Soyuz I uzay aracýnýn Dünya'ya dönüþü sýrasýnda öldü.
5-10 Haziran - 6 Gün Savaþý sonunda israil, Sina, Golan, Kudüs'ün doðusu, Batý Þeria ve Gazze Þeridi'ni iþgal etti.
8 Aðustos - 5 Güneydoðu Asya ülkesi (Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland) arasýnda ekonomik iþbirliðini baþlatan ASEAN kuruldu.
9 Ekim - Küba devriminin önderlerinden Ernesto ''Che'' Guevara öldü.
22 Kasým - BM, Ýsrail'in iþgal ettiði topraklarý boþaltmasýný öngören 242 sayýlý kararý kabul etti.
3 Aralýk - Güney Afrika'da Doktor Christian Barnard tarafýndan ilk kalp nakli yapýldý.
9 Aralýk - Çavuþesku Romanya Devlet baþkaný oldu.

1968:

Dünyanýn sesten hýzlý (Süpersonik) ilk Tupolev Tu 144 yolcu uçaðý uçtu.

22 Mart - Fransa'da ''68 kuþaðý'' öðrenci hareketleri baþladý.
4 Nisan - ABD'de yurttaþ haklarý hareketine öncülük eden siyah din adamý Martin Luther King 39 yaþýnda öldürüldü.
6 Haziran - Los Angeles'ta senatör Robert Kennedy öldürüldü.
7 Haziran - San Sebastian'da öldürülen polis Jose Pardines Azcay, ayrýlýkçý Bask örgütü ETA'nýn ilk kurbaný oldu.
28 Temmuz - Alman fizikçi Otto Hahn yaþamýný yitirdi. 21 Aðustos - Sovyet tankalarý Prag'a girdi. 17 Eylül - 1932- 1968 yýllarý arasýnda Portekiz'i yöneten Salazar beyin kanamasýndan öldü.
5 Kasým - Richard Nixon ABD Baþkaný seçildi.
28 Aralýk - Ýsrailli bir komando Beyrut'ta 13 sivil uçaðý yok etti. De Gaulle Ýsrail'de savaþ silahlarýna ambargo uygulamaya karar verdi.

1969:

16 Ocak: Ýki Sovyet uzay gemisi Soyuz IV ve Soyuz V, uzayda ilk defa kenetlenmeyi baþardý.
3 Þubat: El-Fetih hareketinin lideri Yaser Arafat, Filistin Kurtuluþ Örgütü baþkanlýðýna seçildi.
28 Þubat: Suriye'de 1971'de Devlet Baþkaný olan Hafýz Esad, hükümet darbesi yaptý.
3-29 Temmuz: Tartýþmalý bir futbol maçý nedeniyle San Salvador birlikleri Honduras'a girdi, birlikler 29 Temmuz'da Honduras'tan ayrýldý.
20-21 Temmuz: Ýnsanoðlu ilk defa Ay'da... Amerikalý Neil Armstrong ve Edwin Aldrin, Ay üzerinde yürüdüler.
1 Eylül: Libya'da Muammer Kaddafi'yi iktidara getiren hükümet darbesi yapýldý.
21 Ekim: Almanya'da Willy Brandt, þansölye oldu.
15 Aralýk: Golda Meir Ýsrail Baþbakaný oldu.

1970:

18 Mart: Kamboçya'da ABD yanlýsý Mareþal Lon Nol, Prens Norodom Sihanouk'u devirdi.
Nisan: Avusturya'da Bruno Kreisky Baþbakan oldu.
30 Nisan: ABD ve müttefikleri Güney Vietnam'a askeri müdahalede bulundu.
30-31 Mayýs: Peru'da deprem oldu, 64 bin kiþi öldü.
27 Temmuz: Portekiz'i 38 yýl yöneten Salazar öldü.
4 Eylül: Þili'de baþkanlýk seçimlerini Salvador Allende kazandý.
16-22 Eylül: Amman'da Ürdün ve Filistin kuvvetleri arasýnda kanlý çatýþmalar meydana geldi. 3 binden fazla insan öldü.
24 Ekim: Þili'de Salvador Allende, Devlet Baþkaný oldu.
12-13 Kasým: Pakistan'da kasýrga ve deprem dalgasý... 500 binden fazla insan öldü. 10 Aralýk: Rus yazar Alexandre Soljenitsin Nobel Edebiyat ödülünü kazandý, ancak bir daha SSCB'ye alýnmayacaðýndan çekinerek Stockholm'deki ödül törenine katýlmadý.

1971:

ABD Laos'a askeri müdahalede bulundu.
ABD'li sinema yönetmeni Stanley Kubrick'in ''Otomatik portakal'' filmi gösterime girdi.
15 Ocak: Mýsýr'daki Assouan barajý açýldý.
25 Ocak: Uganda'da Idi Amin Dada, darbe yaptý.
30 Ocak: Mozambik'te kasýrga, 30 bin kiþi öldü.
21 Nisan: Haiti Devlet Baþkaný François Duvalier öldü, yerine oðlu Jean-Claude Duvalier geçti.
3 Temmuz: Jazz'ýn kralý Louis Armstrong öldü.
10 Temmuz: Fas'ta Kral II.Hasan'a suikast giriþiminde bulunuldu.
11 Eylül: Nikita Kruþçev öldü.
28 Eylül: Macar Kardinal Mindsently, gönüllü olarak 15 yýl Budapeþte'deki ABD büyükelçiliðinde kaldýktan sonra Vatikan'a geldi.
25 Ekim: Çin, BM'ye üye oldu.
29-30 Ekim: Hindistan'da kasýrga, 35 bin kiþi öldü.
6 Aralýk: Hindistan, Bangladeþ'in baðýmsýzlýðýný tanýdý.
17 Aralýk: Pakistan, Hindistan ile girdiði 15 günlük savaþtan yenik ayrýldý.
21 Aralýk: Kurt Waldheim BM Genel sekreteri seçildi.

1972:

22 Ocak: Ýngiltere, Ýrlanda, Danimarka ve Norveç, Avrupa Ekonomik Topluluðu'na katýlma kararýný imzaladý.
26 Mayýs: Ýlk asker silahlarý sýnýrlama anlaþmasý olan Salt 1 imzalandý.
30 Mayýs: Burundi'de kabileler arasý anlaþmazlýk 300 bin kiþinin ölümüyle sonuçlandý.
17 Haziran: Ýki amerikalý gazeteci, Watergate skandalýný ortaya çýkardý, 8 Aðustos 1974'te Richard Nixon istifaya zorlandý.
Eylül: Hollanda'nýn Philips firmasý ilk video-diski tanýttý.
5 Eylül: Münih Olimpiyatlarýnýn onbirinci gününde Filistinli eylemciler Ýsrailli atletleri rehin aldý. Düzenlenen operasyonda 11 Ýsrailli atlet, 4 Filistinli ve bir Alman polis öldü.
Eylül: Münih Olimpiyatlarýnda, Amerikalý yüzücü Mark Spitz 7 altýn madalya aldý ve 7 dünya rekoru kýrdý.
7 Kasým: Richard Nixon tekrar ABD baþkanlýðý'na seçildi.
23 Aralýk: Nikaragua'da deprem nedeniyle 11.600 kiþi öldü.

1973:

1 Ocak: Danimarka, Ýngiltere ve Ýrlanda, Avrupa Ekonomik Topluluðu'na katýldý.
27 Aralýk: ABD ile Vietnam arasýnda ateþkes anlaþmasý imzalandý, son ABD kuvvetleri Vietnam'ý 29 Mart'ta terketti.
8 Nisan: Ünlü ressam Pablo Picasso 91 yaþýnda öldü.
13 Nisan: Ýsrailli bir komando Beyrut'ta Filistin Kurtuluþ Örgütü'nün 3 önemli yöneticisini öldürdü.
21 Temmuz: Libya havayollarýna baðlý Boeing 727 tipi bir uçak Ýsrailliler tarafýndan düþürüldü, 112 yolcudan 105'i öldü.
22 Aðustos: Henry Kissinger ABD Dýþiþleri Bakaný oldu. 11 Eylül: Þili'de darbe, Devlet Baþkaný Salvador Allende öldü. Pinochet iktidara geldi.
18 Eylül: Ýki Almanya, Birleþmiþ Milletler'e alýndý.
23 Eylül: Juan Peron, Ýspanya'dan ülkesi Arjantin'e döndü ve tekrar Devlet Baþkaný oldu. 2 Ekim: 9 kez olimpiyat þampiyonu olan Finlandiyalý atlet Paavo Nurmi öldü.
6-25 Ekim: 4. Ýsrail-Arap savaþý.
10 Ekim: ABD Baþkan Yardýmcýsý Spiro Agnew istifa etti.
16 Ekim: Petrol Ýhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), petrol fiyatlarýný yüzde 70 arttýrmaya karar verdi. Ýlk petrol þoku.
20 Aralýk: Ýspanya Baþbakaný Amiral Luis Carrero Blanco, Madrid'de ETA tarafýndan öldürüldü.

1974:

-13 Þubat: Alexandre Soljenitsin SSCB vatandaþlýðýndan çýkarýlarak ülke dýþýna sürüldü.
-7 Mayýs: Alman Baþbakan Willy Brandt, çalýþma arkadaþlarýndan birinin tutuklanmasý nedeniyle istifa etti, yerine Helmut Schmidt geçti.
-19 Mayýs: Valery Giscard d'Estaing Fransa devlet baþkaný oldu.
-24 Mayýs: Jazz'ýn önde gelen isimlerinden Duke Ellington 75 yaþýnda öldü.
-16 Haziran: Ýsveçli tenisçi Björn Borg 18 yaþýnda Roland-Garros turnuvasýný kazandý.
-1 Temmuz: Arjantin'de Juan Peron öldü, yerine Isabel Peron geçti.
-5 Temmuz: Hindistan topraklarýnýn üçte ikisi sel yüzünden sular altýnda kaldý.
-15 Temmuz: Makarios'u kaçmaya zorlayan Yunan askerleri darbe yaptý.
-20 Temmuz: Türkiye, Kýbrýs'ta barýþ harekatýný gerçekleþtirdi.
-21 Temmuz: Belçikalý Bisikletçi Eddy Merckx, Fransa Bisiklet Turunu 5. kez kazandý, baþka hiçbir bisikletçi bu baþarýya ulaþamadý.
-8 Aðustos: Watergate skandalýnýn kurbaný ABD Devlet Baþkaný Richard Nixon istifa etti, yerine yardýmcýsý Gerald Ford geçti.
-13 Kasým: Yaser Arafat ilk kez BM genel toplantýsýnda konuþtu.
-8 Aralýk: Yunanistan'da monarþi kalktý.

1975:

25 Mart: Suudi Arabistan Kralý Faysal Bin Abdülaziz, yeðenlerinden biri tarafýndan öldürüldü.
13 Nisan: Lübnan'da iç savaþ çýktý, 14 yýl süren savaþ nedeniyle 100 binden fazla insan yaþamýný yitirdi.
17 Nisan: Kýzýl Khmerler, Phnom Penh'e saldýrý düzenlediler ve Demokratik Kampuçya Hükümeti'ni kurdular.
30 Nisan: Vietnam savaþý sona erdi, Saygon kurtuldu.
17 Temmuz: Uzayda Amerikan ve Sovyet kozmonotlarý ilk kez buluþtu, Soyuz XIX ve Appolo adlý uzay kapsülleri kenetlendi.
1 Aðustos: Avrupa Güvenliði ve Ýþbirliði Konferansý sonucunda Nihai Senet imzalandý.
6 Kasým: Batý Sahra, Fas ve Moritanya arasýnda paylaþtýrýldý, Cezayir protesto etti.
12 Kasým: SSCB, 1975 Nobel barýþ ödülü sahibi, insan haklarý savunucusu ve fizikçi Andrei Saharov'a vize vermeyi reddetti.

1976:

Steve Jobs ve Steve Wozmiac, ilk kiþisel bilgisayar Apple'i gerçekleþtirdiler.
12 Ocak: Ýngiliz romancý Agatha Christie 86 yaþýnda öldü.
Guatemala'da deprem oldu, 24 bin kiþi öldü.
24 Mart: Arjantin'de hükümet darbesi oldu. ''Kirli Savaþ'' baþladý.
16 Haziran: Güney Afrika'da Soweto bölgesinde siyahlar Apartheid rejimine karþý ayaklandýlar. Ayaklanmada 3 ay içinde yüzlerce kiþi hayatýný kaybetti.
27 Haziran: Portekiz'de General Antonio Ramalho Eanes, ilk serbest seçimlerde Cumhurbaþkaný seçildi.
28 Temmuz: Çin'in Tangþan kentinde þiddetli deprem oldu. Batýlý uzmanlara göre depremde 700 bin, resmi kaynaklara göre 242 bin kiþi öldü.
9 Eylül: Çin Devlet Baþkaný Mao öldü.
2 Kasým: Jimmy Carter ABD Baþkaný seçildi.
10 Aralýk: Amerikalý Milton Friedman, Nobel Ekonomi ödülünü aldý.

1977:

SSCB, SS20 füzelerini Doðu Avrupa'ya yerleþtirdi.
5 Ocak: Sovyet birliklerinin askeri müdahalesiyle engellenen ''Prag Baharý'' olarak bilinen 1968'deki reform giriþimlerine katýlan 261 aydýn ve siyaset adamý, 77 Þartý'ný yayýnladýlar.
16 Aðustos: Elvis Presley 42 yaþýnda öldü.
16 Eylül: Yunanistan'ýn ünlü sopranosu Maria Callas yaþamýný yitirdi.
4 Aralýk: Jean Bedel Bokassa, kendini Orta Afrika Cumhuriyeti Ýmparatoru ilan etti.

1978:

14 Mart: Ýsrail Güney Lübnan'ý iþgal etti.
16 Mart: Ýtalya'da Kýzýl Tugaylar, Hýristiyan Demokrat Partisi lideri Aldo Moro'yu Roma'dan kaçýrdý. Moro'nun cesedi 9 Mayýs'ta Roma'da bulundu.
17 Eylül: Ýsrail ve Mýsýr, ABD'nin himayesinde Camp David'de barýþ anlaþmasý imzaladýlar.
10 Aralýk: Mýsýr Devlet Baþkaný Enver Sedat ve Ýsrail Baþbakaný Menahem Begin, Nobel Barýþ ödülünü aldýlar.

1979:

ABD Temsilciler Meclisi, SALT II (Stratejik Silahlarýn Sýnýrlandýrýlmasý Görüþmeleri) anlaþmalarýný onaylamadý.
Ocak: Vietnam ordusu Pol Pot'u Phnom Penh'ten kovdu.
1 Ocak: Ýmam Humeyni, 16 yýllýk sürgünden sonra Tahran'a döndü. 11 Þubat'ta Ýran Ýslam Cumhuriyeti ilan edildi.
7 Þubat: Þadli Bin Cedid, Cezayir Cumhurbaþkaný seçildi.
13 Mart: Avrupa ortak para birimi ECU yürürlüðe girdi.
4 Nisan: Eski Pakistan Cumhurbaþkaný Zülfikar Ali Butto idam edildi.
5 Mayýs: Muhafazakar Margaret Thatcher, Ýngiltere'nin ilk kadýn baþbakaný seçildi.
11 Aðustos: Hindistan'da bir baraj yýkýldý. 35 bin kiþi öldü.
27 Aðustos: Hindistan Genel Valisi Lord Mountbatten, IRA tarafýndan öldürüldü.
4 Kasým: Tahran'da aþýrý dinci öðrenciler, New York'ta tedavi gören eski Ýran Þahý'nýn geri dönmesi için 52 Amerikalýyý ABD Büyükelçiliði'nde rehin aldýlar. Rehineler 20 Ocak 1981'de kurtuldular.
24 Aralýk: Sovyet birlikleri Afganistan'a girdi.

1980:

Senegal Devlet Baþkaný Leopold Sedar Senghor görevinden istifa etti. Afrika'da ilk kez bir devlet baþkaný kendi iradesiyle iktidardan ayrýlmýþ oldu.
Yeni bir hastalýk belirlendi: AIDS.
25 Ocak: Bani Sadr, Ýran Ýslam Cumhuriyeti Baþkaný seçildi.
18 Þubat: Mýsýr'ýn baþkenti Kahire'de Ýsrail Büyükelçiliði açýldý.
4 Mayýs: Yugoslavya Cumhurbaþkaný Josip Broz, 87 yaþýnda öldü.
15 Mayýs: Fransýz düþünür ve yazar Jean-Paul Sartre öldü.
24 Mayýs: Aralarýnda Batý Almanya ve ABD'nin de bulunduðu 56 ülke, 1981 yazýnda Moskova'da oynanacak Olimpiyat Oyunlarý'ný boykot edeceklerini açýkladýlar. 5 Temmuz: Kölelik sisteminin son uygulayýcýlarýndan Moritanya, bu sistemi resmen kaldýrdý.
27 Temmuz: Kahire askeri hastanesinde yatan eski Ýran Þahý Muhammed Rýza Pehlevi öldü.
30 Temmuz: Ýsrail Parlamentosu Knesset, yeniden birleþen Kudüs'ün Ýsrail'in baþkenti olmasýna karar verdi. Filistin'in özerkliði için görüþmelere baþlayan Mýsýr, protesto amacýyla temaslarýný kesti. BM Güvenlik Konseyi 20 Aðustos'ta, bu kentteki büyükelçiliklerin Tel-Aviv'e taþýnmasý için çaðrýda bulundu.
17 Eylül: Irak Devlet Baþkaný Saddam Hüseyin, Cezayir'de 1975'te Ýran ile imzalanan anlaþmayý geçersiz ilan etti. 22 Eylül'de Irak ordusu Ýran'a saldýrdý. Ýki taraf da karþýlýklý hava saldýrýsýna baþladý.
22 Eylül: Ýran-Irak savaþý baþladý.
4 Kasým: Cumhuriyetçi Ronald Reagan, ABD'nin 40. Baþkaný seçildi.
23 Kasým: Ýtalya'nýn güneyinde deprem oldu. Depremin bilançosu: 2916 ölü, 8800 yaralý, 250 bin evsiz.
8 Aralýk: Ünlü Beatles grubu üyesi John Lennon, bir akýl hastasý tarafýndan öldürüldü.

1981:

19 Ocak: Cezayir'in baþkentinde ABD, Tahran'daki 52 rehinenin serbest býrakýlmasý için Ýran'a 10 milyar dolar vermeyi kabul etti.
Mart/Nisan: Kosova'da ilk öðrenci gösterileri baþladý.
10 Mayýs: Fransa'da 5. Cumhuriyet'in kuruluþundan sonra ilk kez Sosyalist Parti'den François Mitterand, Cumhurbaþkaný seçildi.
13 Mayýs: Papa Jean-Paul II'ye St-Pierre meydanýnda suikast giriþiminde bulunuldu.
7-8 Haziran: Ýsrail Hava Kuvvetleri, Fransa'nýn gönderdiði Osirak reaktörünü barýndýran Irak'taki Tamuz nükleer araþtýrma merkezine saldýrdý.
5 Ekim: Vietnam'da çýkan tayfunda 200 bin kiþi öldü.
6 Ekim: Mýsýr Cumhurbaþkaný Enver Sedat, Ekim 1973 Ýsrail-Arap Savaþý anýsýna düzenlenen askeri geçit töreni sýrasýnda aþýrý dinciler tarafýndan öldürüldü.
17 Ekim: General Jaruzelski, Polonya Baþbakaný, Savunma Bakaný ve Ýþçi Partisi 1. sekreteri oldu.
14 Aralýk: Ýsrail Golan tepelerini iþgal etti.

1982:

16 Ocak: Ýngiliz yönetimi ve Vatikan arasýnda 1531'de kesilen diplomatik iliþkiler yeniden kuruldu.
2 Þubat: Müslüman Kardeþler örgütü Suriye'de ayaklanma baþlattý, yaklaþýk 30 bin kiþi öldü.
2 Nisan-14 Haziran: Ýngiltere ve Arjantin arasýnda Falkland savaþý çýktý.
25 Nisan: Ýsrail 15 yýl önce iþgal ettiði Sina Yarýmadasý'ndan çekildi.
6 Haziran: Ýsrail birlikleri Lübnan'a girdiler ve Beyrut'u kuþattýlar.
14 Eylül: Lübnan Devlet Baþkaný Beþir Cemayel seçimle görev baþýna geldikten 22 gün sonra Beyrut'ta düzenlenen bombalý bir saldýrý sonucu, 19 kiþiyle birlikte öldü. Bir hafta sonra yerine kardeþi Emin Cemayel geçti.
16-18 Eylül: yüzlerce sivil Filistinli Sabra ve Þatila'daki kamplarda, Hýristiyan Falanjist militanlar tarafýndan katledildi. Bölge Ýsrail ordusunun denetimi altýndaydý.
1 Ekim: Helmut Kohl, Batý Almanya Baþbakaný oldu.
1 Ekim: Tahran'da patlayýcý yerleþtirilen bir kamyon havaya uçtu. 60 kiþi öldü, 700 kiþi yaralandý.
28 Ekim: Ýspanya'da ilk defa bir sol parti iktidara geldi, Felipe Gonzales'in Ýspanyol Sosyalist Ýþçi partisi, ezici bir üstünlükle seçimleri kazandý.
10 Kasým: 18 yýldan beri SSCB'nin bir numaralý ismi Devlet Baþkaný Leonid Brejnev öldü, yerine Yuri Andropov geçti.
14 Kasým: Polonya'da liman iþçilerinin lideri Lech Walesa, 11 ay gözaltýnda kaldýktan sonra serbest býrakýldý.
2 Aralýk: Felipe Gonzales, Ýspanya'da ilk sosyalist hükümeti kurdu.

1983:

Pershing 2 füzeleri Ýngiltere'de SSCB'ye karþýlýk olarak konuþlandýrýldý.
23 Mart: ABD Baþkaný Ronald Reagan, Stratejik Savunma Giriþimi (SDI) programýný ortaya attý. SSCB'nin kýtalararasý balistik füzelerini uçuþlarýnýn çeþitli aþamalarýnda yok etmeye yönelik bir program olan SDI daha sonra ''Yýldýz savaþlarý'' adýný aldý.
12 Nisan: ABD'de siyah Harold Washington, Chicago Belediye baþkanlýðýna seçildi.
18 Nisan: Lübnan'ýn Beyrut kentinde ABD büyükelçiliðine bir otomobille intihar saldýrýsý düzenlendi, 17'si Amerikalý 63 kiþi öldü.
1 Eylül: Rotasýndan sapýp, SSCB hava sahasýna giren Kore havayollarýna ait Boeing 747 tipi bir uçak Sovyetler tarafýndan düþürüldü, uçakta 269 kiþi bulunuyordu.
5 Ekim: Polonyalý lider Lech Walesa, Nobel Barýþ Ödülüne layýk görüldü.
23 Ekim: Beyrut'ta patlayýcý yüklü 2 kamyon, Barýþ Gücü karargahýna düzenlenen intihar saldýrýsýnda havaya uçtu. 241 Amerikalý denizci ve 58 Fransýz asker öldü.
30 Ekim: Arjantin'de demokrasi geri geldi, Sosyal-Demokrat Parti lideri Raul Alfonsin Devlet Baþkaný oldu.
4 Kasým: Lübnan'ýn Tire kentindeki Ýsrail karargahýnda patlayýcý yüklü bir araç havaya uçtu, 62 kiþi öldü.
20 Aralýk: Yaser Arafat ve 4 bin Filistinli, Trablus'u terketti.

1984:

9 Þubat: SSCB Komünist Partisi Genel Sekreteri ve Devlet Baþkaný Yuri Andropov öldü.
Temmuz: Los Angeles Olimpiyat Oyunlarýnda, Amerikalý zenci atlet Karl Lewis 4 altýn madalya kazandý.
31 Ekim: Hindistan Baþbakaný Indra Gandhi öldürüldü.
6 Kasým: Ronald Reagan tekrar ABD Baþkanlýðý'na seçildi.
2-3 Aralýk: Hindistan'ýn merkezindeki Bhopal kentindeki Amerikan Union Carbide þirketinin bir fabrikasýndaki gaz kaçaðý yüzünden ilk anda 1.750 kiþi öldü. Bu felaket nedeniyle ölenlerin sayýsý yaklaþýk 7 bin kiþiye ulaþtý.
10 Aralýk: Güney Afrikalý zenci piskopos Desmond Tutu Nobel Barýþ Ödülü aldý.

1985:

11 Mart: Mihail Gorbaçov, Komünist Parti Genel Sekreterliði'ne seçildi.
29 Mayýs: Belçika'nýn Heysel stadýnda, Avrupa Þampiyon Kulüpler Kupasý finali için, Ýtalya'nýn Juventus ve Ýngiltere'nin Liverpool takýmlarý arasýnda yapýlacak karþýlaþma öncesinde Ýngiliz holiganlar, Ýtalyan taraftarlarýna saldýrdýlar, olaylarda 39 kiþi öldü.
12 Aðustos: Japon Havayollarý'na ait Boeing 747 tipi bir uçak, Tokyo-Osaka hattýnda seyrederken düþtü. Kazada 520 kiþi hayatýný kaybetti.
7 Ekim: 4 Filistinli, Ýskenderiye limanýndan açýlan Ýtalyan yolcu gemisi Achille Laura'yý kaçýrdý. 480 kiþiyi rehin alan ve bir Amerikalý Yahudi'yi öldüren korsanlar 2 gün sonra Mýsýrlý yetkililere teslim oldular.
13 Kasým: Kolombiya'daki Nevado Del Ruiz yanardaðýnýn patlamasý sonucu 25.000 kiþi öldü.
24 Kasým: Malta'nýn baþkenti Valetta'da Mýsýrlý komandolar önceki gün hava korsanlarý tarafýndan kaçýrýlan bir uçaða operasyon düzenlediler. 61 kiþi öldü, 26 kiþi yaralandý ve 1'i korsan 12 kiþi kurtuldu.
9 Aralýk: Arjantin'de Alfonsin'in, 1976-1982 yýllarý arasýndaki Malouine savaþýnda 1.500 kiþinin ölümü ve 9.000 kiþinin kaybolmasýyla ilgili olarak açtýðý dava sonuçlandý. General Videla ve Amiral Massera ömür boyu aðýr hapis cezasýna çarptýrýldýlar.

1986:

1 Ocak: Ýspanya ve Portekiz, AET'ye katýldýlar.
16 Þubat: Mario Soares, Portekiz devlet baþkanlýðýna seçildi.
25 Þubat: Filipinler Devlet Baþkaný Marcos, Honolulu'ya kaçtý. Corazon Aquino, devlet baþkanlýðýna seçildi.
28 Þubat: Ýsveç Baþbakaný Olof Palme Stockholm'de öldürüldü.
15 Nisan: F-11 tipi 18 Amerikan bombardýman uçaðý Trablus'taki askeri mevzileri bombaladý. Aralarýnda Kaddafi'nin evlat edindiði 15 aylýk kýzýnýn da bulunduðu 37 kiþi öldü.
26 Nisan: Çernobil Nükleer Santralinde kaza meydana geldi. 30 kiþi öldü. Çevrede oturan 48 bin kiþi tahliye edildi.
8 Haziran: Avusturya'da Kurt Waldheim, Hitler'in ordusunda görev yaptýðýnýn ortaya çýkmasýna raðmen devlet baþkanlýðýna seçildi.
16 Ekim: Wole Soyinka Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandý. Soyinka bu ödülü kazanan ilk Afrikalý oldu.
25 Kasým: ABD'de Ýran-gate skandalý patladý. Bazý üst düzey yöneticiler Ýran'a silah satmakla ve Nikaragualý isyancýlara finansman saðlamakla suçlandý.

1987:

28 Temmuz: ABD, SSCB'nin önerisini kabul etti, Asya ve Avrupa'da konuþlandýrýlmýþ ve menzili 500-5 bin 500 kilometre olan bütün füzeler imha edildi.
31 Temmuz: 25 bin Ýranlý hacý, Mekke'deki büyük Camii'nin yollarýný týkadýlar ve Suudi Arabistan güvenlik güçleriyle çatýþtýlar, 402 kiþi öldü.
8 Kasým: Nükleer dönemin ilk gerçek silahsýzlanma anlaþmasý olan Washington anlaþmasý imzalandý.
9 Aralýk: Ýsrail iþgaline karþý baþlatýlan ve 6 sene süren Filistin ayaklanmasý Ýntifada'nýn baþlangýcý.

1988:

8 Þubat: SSCB Devlet Baþkaný Gorbaçov, Cenevre'de Afganistan ve Pakistan arasýnda imzalanan anlaþma uyarýnca Sovyet birliklerinin 15 Mayýs'tan itibaren 10 ay içinde Afganistan'dan çekileceðini açýkladý. 3 Temmuz: 290 kiþi taþýyan Ýran havayollarýna ait A-300 tipi bir yolcu uçaðý, körfezdeki ABD donanmasý tarafýndan yanlýþlýkla düþürüldü.
Aðustos: Doping yaptýðý tespit edilen Kanadalý sprinter Ben Johnson'un, Seul Olimpiyatlarýnda kazandýðý altýn madalya geri alýndý. Johnson 100 metrede dünya rekoru kýrmýþtý.
8 Kasým: George Bush, ABD Baþkaný oldu.
7 Aralýk: Ermenistan'da deprem oldu, 35 bin kiþi öldü ve 500 bin kiþi evsiz kaldý. 21 Aralýk: Frankfurt-Londra-New York hattýnda uçan, Pan Am haaavayollarýna ait Boeing 747 tipi uçak Ýskoçya'nýn Lockerbie kasabasýnýn üzerinde infilak etti. Uçakta bulunan 270 kiþi öldü. BM suçlu bulduðu Libya'ya hava ambargosu uygulamaya baþladý.

1989:

7 Ocak: Japonya imparatoru Hirohito öldü, yerine oðlu Akihito geçti.
23 Ocak: Ýspanyol sürrealist ressam Salvador Dali öldü.
Þubat-Mart: Belgrad yönetimi, Kosova'nýn özerkliðini ortadan kaldýrdý. Bölgede yapýlan gösterilerde 24 kiþi öldü.
2 Þubat: Paraguay'da 1954'ten beri iktidarda olan diktatör Stroessner, General Rodriguez tarafýndan devrildi.
14 Þubat: Ýran dini lideri Humeyni, Hindistan kökenli Ýngiliz yazar Salman Ruþdi hakkýnda ''Þeytan ayetleri'' adlý kitabý dolayýsýyla ölüm fetvasý yayýnladý.
26 Mart: SSCB'de 1917'den beri ilk milletvekili seçimleri yapýldý.
3 Haziran: Ýran dini lideri Humeyni öldü.
4-18 Haziran: Polonya'da ilk demokratik seçimler yapýldý. Todeusz Mazowiecki Baþbakan oldu.
4 Haziran: Çin'de Tiananmen olaylarý meydana geldi.
Temmuz: Polonya'da General Jaruzelski Devlet baþkanlýðýna seçildi, ancak yerini 9 Aralýk'ta Lech Walesa'ya býraktý.
19 Eylül: Fransýz þirketi UTA'nýn DC-10 tipi bir uçaðý Nijer'deki Tenere çölü üzerinde infilak etti. 170 kiþi öldü. 8 yýl sonra Fransýz yargýç Jean-Louis Brugiere resmi olarak Libya gizli servisinin de olaylara karýþtýðýný açýkladý.
5 Ekim: Dalay Lama Nobel Barýþ Ödülü'nü kazandý.
9 Kasým: Berlin duvarý yýkýldý.
20 Kasým: ABD, Panama'ya askeri müdahalede bulundu ve General Manuel Antonio Noriega tutuklandý.
22 Aralýk: Romanya'da Diktatör Nikolai Çavuþesku devrildi ve eþiyle birlikte idam edildi.
29 Aralýk: Çekoslavakya Devlet Baþkanlýðý'na Vaclav Havel getirildi.

1990:

11 Þubat: 27 yýl tutsak kalan Güney Afrikalý siyah lider Nelson Mandela özgürlüðüne kavuþtu.
25 Þubat: Nikaragua Devlet Baþkanlýðýna Violeta Chamorro seçildi.
11 Mart: Litvanya baðýmsýzlýk ilan etti.
21 Haziran: Ýran'ýn kuzeybatýsýndaki Gilan ve Zandjan bölgelerinde deprem oldu, 40 bin kiþi öldü.
2 Aðustos: Saddam Hüseyin'in birlikleri Kuveyt'i iþgal etti.
3 Ekim: Ýki Almanya birleþti.

1991:

17 Ocak: Körfez savaþý baþladý, 28 Þubat'ta Irak'ýn yenilgisiyle sona erdi.
21 Mayýs: Hindistan eski Baþbakaný Rajiv Gandhi öldürüldü.
25 Haziran: Yugoslavya'da iç savaþ baþladý, Slovenya ve Hýrvatistan tek yanlý olarak baðýmsýzlýk ilan ettiler.
19 Aðustos: Gorbaçov'a darbe giriþiminde bulunuldu.
Ekim: Birmanya'da muhalefet yöneticilerinden Aung San Suu Kyi Nobel Barýþ Ödülü aldý.
23 Ekim: Kamboçya'yla ilgili maddelerin yer aldýðý Paris anlaþmasý imzalandý.
30 Ekim: Yakýndoðu'da barýþ amacýyla yapýlan Madrid konferansý baþladý.
4 Aralýk: Lübnan'da, Ýslami Cihad Örgütü tarafýndan 2 bin 454 gün esir tutulan Amerikalý gazeteci Terry Anderson serbest býrakýldý.
21 Aralýk: Gürcistan dýþýndaki 11 devlet tarafýndan imzalanan bir anlaþmayla SSCB'ye son verildi. Baðýmsýz Devletler topluluðu kuruldu, Devlet Baþkaný Gorbaçov 4 gün sonra istifa etti.

1992:

12 Ocak: Cezayir'de seçimlerin birinci turunu Ýslami Selamet cephesinin (FIS) ezici çoðunlukla kazanmasý üzerine ikinci tur iptal edildi.
16 Ocak: Salvador'da gerillalar ve hükümet arasýnda barýþ anlaþmasý imzalandý, iç savaþ 75 bin kiþinin ölümüne neden oldu.
7 Þubat: Maastricht anlaþmasý imzalandý. AET, AB adýný aldý.
17 Þubat: Ýtalya'da ''Temiz eller'' soruþturmasý baþladý.
7 Mart: Ýsveç sosyalist modelinin babasý eski Bakan Gunnar Strang öldü.
5 Nisan: Saraybosna kuþatýldý, Bosna-Hersek savaþý baþladý.
6 Mayýs: Marlene Dietrich öldü.
29 Haziran: Cezayir Devlet Baþkaný Muhammed Budiaf, Annaba'da bir söylev verirken vurularak, öldürüldü.
3 Kasým: Bill Clinton ABD Baþkanlýðý'na seçildi.
9 Aralýk: ABD birlikleri, Somali'ye çýkarma yaptý.

1993:

23-28 Mayýs: Kamboçya'da, 25 yýldan beri ilk kez, BM'nin koruyuculuðunda düzenlenen ilk demokratik seçimler yapýldý.
31 Temmuz: Belçika kralý Baudoin öldü.
13 Eylül: Oslo'da gizli görüþmeler yapan FKÖ ve Ýsrail yönetimi, Filistin'e özerklik tanýyan bir bildiri imzaladýlar. Beyaz Saray'da Yaser Arafat ve Ýzak Rabin el sýkýþtýlar.

1994:

1 Ocak: Meksika'daki Chiapas yerlileri isyan ettiler.
6 Nisan: Ruanda'nýn Baþkenti Kigali'de içinde bulunduklarý arabanýn havaya uçmasý sonucu Hutu etnik çoðunluðuna mensup Ruanda Devlet Baþkaný Juvenal Habyarimana ve Burundi Devlet Baþkaný Cyprien Ntaryamira öldü. Ertesi gün Hutu etnik grubu tüm ülkede katliamlar yaptý. Nisan-Temmuz aylarýnda Tutsi soykýrýmý ve muhalefetteki Hutularýn öldürülmesiyle yaklaþýk 800 bin kiþi hayatýný kaybetti.
26-29 Nisan: Güney Afrika Cumhuriyeti'nde her ýrktan insanýn katýldýðý ilk seçimler yapýldý.
6 Mayýs: Manþ denizinin altýndaki tünel açýldý.
1 Temmuz: Yaser Arafat, Filistin topraklarýna geri döndü ve Gazze'de Filistin Özerk Yönetimini kurdu.
21 Temmuz: Alexandr Soljenitsin, 20 yýl ABD'de sürgünde kaldýktan sonra Rusya'ya döndü.
26 Ekim: Ürdün, Mýsýr'dan sonra Ýsrail'le bir barýþ anlaþmasý imzalayan 2. arap ülkesi oldu.

1995:

Kasým: Polonya'da Lech Walesa baþkanlýk seçimlerini kaybetti. Aleksandr Kwasniewski Devlet Baþkaný oldu.
4 Kasým: Ýsrail Baþbakaný Ýzak Rabin, Tel-Aviv'de bir Yahudi tarafýndan öldürüldü.
21 Kasým: ABD'nin Dayton eyaletinde tasarlanan ve 14 Aralýk'ta Paris'te Franjo Tudjman, Slobodan Miloseviç ve Alia Ýzzetbegoviç'in imzaladýklarý anlaþma Bosna savaþýna son verdi.

1996:

29 Mayýs: Ýsrail'de, Binyamin Netanyahu'nun partisi iktidara geldi ve Arap ülkeleriyle imzalanan barýþ anlaþmalarýný durdurdu.
25 Temmuz: Burundi'de Binbaþý Pierre Buyoya darbe yaptý.
27 Eylül: Taliban milisleri Kabil'i zaptettiler.
17 Aralýk: Peru'nun baþkenti Lima'daki Japonya büyükelçiliðinde, aralarýnda 30 diplomat ve 2 Perulu bakanýn da bulunduðu 683 kiþi, Tupac Amaru devrimci hareketi mensuplarý tarafýndan rehin alýndý. 22 Nisan 1997'de Peru askerlerinin düzenlediði harekatla olay sonuçlandý. 17 kiþi öldü.
29 Aralýk: Guatemala'da hükümet ve devrimci gerillalar arasýnda, 36 yýl süren ve 100 bin kiþinin ölümüne sebep olan iç savaþtan sonra barýþ anlaþmasý imzalandý.

1997:

1 Mayýs: Ýngiltere'de Tony Blair liderliðindeki Ýþçi Partisi seçimleri kazandý.
17 Mayýs: Mobutu devrildi. Zaire, Kongo Demokratik Cumhuriyeti adýný aldý.
1 Temmuz: Hong Kong Çin yönetimine devroldu.
17 Kasým: Mýsýr'ýn Luksor kentinde 68 kiþi aþýrý dincilerin saldýrýsýnda hayatýný kaybetti.
31 Aðustos: Galler Prensesi Diana, Dodi El Fayed'in de içinde bulunduðu aracýn kaza yapmasý sonucu öldü.

1998:

28 Þubat: Sýrp kuvvetleri Kosovalý Arnavutlara saldýrý düzenlemeye baþladýlar.
23 Mart: Kanadalý yönetmen James Cameron'un ''Titanic'' filmi 11 dalda oskar aldý ve sinema tarihinin giþe hasýlatý en yüksek filmi oldu.
10 Nisan: Kuzey Ýrlanda'daki Katolik ve Protestanlar arasýnda Belfast'ta barýþ anlaþmasý imzalandý.
15 Nisan: Kýzýl Kmerler'in lideri Pol Pot öldü.
11-13 Mayýs: Hindistan 5 nükleer deneme yaptý.
2-3 Mayýs: Brüksel'de EURO, Yunanistan, Ýngiltere, Ýsveç ve Danimarka dýþýndaki AB ülkeleri tarafýndan kabul edildi.
11 Eylül: ABD'de savcý Starr, Monica Lewinsky skandalý ile ilgili raporunu yayýmladý.
15 Eylül: ABD'de Nisan'da piyasaya sürülen iktidarsýzlýk hapý Viagra, Avrupa'da yasallaþtý.
16 Eylül: ETA, tek yanlý ve süresiz ateþkes ilan etti.
27 Ekim-5 Kasým: Mitch Tayfunu, Orta Amerika'yý kasýp kavurdu. Tayfun, 26 bin kiþinin ölümüne sebep oldu.
25 Kasým: Lordlar kamarasý, Þilili General Augusto Pinochet'in dokunulmazlýk hakkýndan yararlanamayacaðýna karar verdi.

1999:

5 Ocak: Amerikan uçaklarý, 6 yýldan fazla bir süre sonra ilk kez Irak'taki uçuþa yasak bölgelerde Irak uçaklarýna füze saldýrýsý düzenledi.
7 Þubat: Ürdün Kralý Hüseyin öldü.
16 Þubat: Terör Örgütü PKK'nýn baþý Abdullah Öcalan, Türk güvenlik kuvvetleri tarafýndan Kenya'nýn baþkenti Nairobi'de yakalandý.
23 Mart: NATO Genel sekreteri Solana, Yugoslavya'ya yönelik hava harekatý baþlatýlmasý emri verdi.
19 Nisan: Almanya Parlamentosu, Berlin'de restore edilen eski parlamentosu Reichstag'da çalýþmalarýna baþladý.
27 Mayýs: Uluslararasý Savaþ Suçlarý Mahkemesi, Yugoslavya Devlet Baþkaný Slobodan Miloseviç'i kosova'daki vahþetin sorumlusu olmakla suçladý.
20 Haziran: NATO'nun Kosova'ya düzenlediði operasyon, Sýrp birliklerinin Kosova'dan çekilmesi anlaþmasýyla sona erdi.
23 Haziran: Fas Kralý II. Hasan öldü.
15 Temmuz: Çin Nötron bombasý yaptýðýný açýkladý.
17 Aðustos: Marmara'da 7.4 büyüklüðünde deprem meydana geldi: 17 bin 118 ölü.
7 Eylül: Yunanistan'ýn baþkenti Atina'da 5,9 büyüklüðünde bir deprem oldu.
9 Eylül: Moskova'da 9 katlý bir binaya düzenlenen saldýrýda 93 kiþi öldü.
13 Eylül: Moskova'da bir apartmana düzenlenen ve arkasýnda aþýrý dincilerin bulunduðu saldýrýda 118 kiþi öldü.
21 Eylül: Tayvan'da 7.6 büyüklüðündeki depremde 2.321 kiþi öldü.
23 Eylül: Rusya Çeçenistan operasyonunu baþlattý.
12 Ekim: Pakistan'da Genelkurmay Baþkaný Pervez Müþerref yönetime el koydu.
12 Kasým: Düzce'de 7,2 büyüklüðünde deprem oldu: 374 ölü
21 Kasým: Çin ilk insansýz uzay aracýnýn denemesini yaptý.
25 Kasým: Yargýtay, terör örgütü baþý Öcalan'a verilen idam cezasýný onadý.

Geride býraktýðýmýz yüzyýlýn ister Ýnternet devrimi isterse karmaþa ve kargaþa kuramýnýn ortaya atýlýþý olsun, bilim ve teknoloji dalýndaki hýzlý geliþmelerle bizleri usandýrdý. Üstelik bu baþdöndürücü hýz her geçen gün daha da artýyor.

Gelgelelim, tek bir yaþam süresi boyunca ne kadar çok þeyin deðiþtiðini kolaylýkla unutabiliriz. Yüzyýl önce Marconi'nin telsiz telgraf patenti henüz dört yaþýndaydý; otomobilin yaþamýmýza girmesinin üzerinden 12 yýl geçmiþti; Wilbur ve Orville Wright kardeþlerin yaptýðý ilk baþarýlý uçaðýn göklere yükselmesi için ise bir üç yýl daha beklemek gerekiyordu.

Bir de fizik alanýndaki buluþlar vardý. 1900'de Max Planck sýcak bir kitlenin yaydýðý ýþýnýmý araþtýrmaya çalýþýrken enerjinin farklý patentlerde, bir baþka deyiþle en ufak enerji birimi olan kuvantumlarla geldiði yönünde çýlgýnca bir görüþe vardý. Beþ yýl sonra Albert Einstein ýþýk hýzýnýn gzölemcinin devinim hýzý ne olursa olsun hep ayný olduðu kavramýndan yola çýkarak görecelik ile ilgili ilk görüþlerini ortaya attý. Evrenimiz bundan böyle hiçbir zaman ayný olmayacaktý. Evren artýk belirlenimci (determinist) deðil, mantýk dýþý ve belirsizdi. Zaman lastik gibiydi, enerji ve kütle artýk birbirlerinin yerini alabilen kavramlardý.

Ne denli garip olsalar da bu görüþler fiziði tümden biçimlendirerek çaðdaþ dünyamýza yön verdi. Bu görüþler olmasa atom bombasý ve silikon yongalar da var olmayacaktý. Bugün sözünü ettiðimiz çaðdaþ dünya yeni bir devrimin eþiðinde. Bu kez devrim dirimbilim alanýnda. Ýnsanoðlunun genetik yapýsýnýn tepeden týrnaða belirlenmesi yaþamýn saat gibi çalýþmasýna neyin neden olduðunu daha iyi kavramamýza yardýmcý olacak. Ve damdan düþercesine ortaya çýkan kuvantum ya da görelilik kuramýnýn tersine, genetik devrim ondan neler bekleyeceðimiz konusunda þimdiden kimi ipuçlarýný gözler önüne serdi.

Genetik devrim, gerek doðumdan önce gerekse sonra, daha çok hastalýðýn tanýsýna olanak tanýyacak. Bu hastalýklar ender görülen, tek gen bozukluklarýndan çok, çevreden kaynaklanan daha yaygýn çokgenli hastalýklar olacak. Böylesi hastalýklara taný konmasý yaþamýn daha sonraki evrelerinde ortaya çýkabilecek olumsuzluklardan ötürü kürtaja baþvurulmasý olasýlýðýný da beraberinde getirecek. Ayrýca genetik oluþumumuzu daha iyi denetleme yetisini kazanacaðýz. Þimdiden kimi ana babalar doðacak çocuklarýnda olasý bir ciddi rahatsýzlýðý engellemek amacýyla IVF yöntemini yeðliyorlar.

Gen saðaltýmýnýn þimdilik ne denli baþarýlý olduðu tartýþýlsa da, herkes bunun eninde sonunda yararlý olacaðýna inanýyor. Eþikteki devrimin ne denli etkili olacaðý konusunda kuþkularýnýz varsa kýsa bir süre önce ABD'de onaylanan gen saðaltým deneyini düþünün. Bu saðaltýmýn hedefi Alzheimer hastalýðý olanlarýn biliþsel iþlevlerini devinime geçirmektir. Ancak bilim adamlarý bu yöntemin baþarýlý olmasý durumunda IQ düzeyinin yükseltilmesinde de etkili olacaðýný biliyorlar. Tüm bunlar insan genetiðiyle birlikte ortaya çýkan geliþme ve törel sorunlarýn yalnýzca minik bir örneði. Gelecekte bu tür sorunlar çok daha yoðun, ciddi ve sýkýntýlý bir biçimde yaþanacak.

Görelilik ve kuvantum mekaniði, örneðin atom bombasýný ne yapmalý türü kendine özgü törel sorunlarý da kuþkusuz beraberinde getirdi. Ne var ki, genetik alanda sürdürülen tartýþmalar temelde çok farklý. Burada yalnýzca Evren ile ilgili görüþlerimizi deðiþtirmekten ya da baþkalarýna karþý tavýrlarýmýzý sorgulamaktan söz etmiyoruz. Genetik bizleri fiziksel açýdan deðiþtirecek. Dünyanýn her yanýnda kimi kuruluþlar bu konularý enine boyuna araþtýrýyor. ABD Ulusal Ýnsan Genomu Araþtýrma Enstitüsü bütçesinin % 'ini Törel, Yasal ve Toplumsal Etkiler Programý'na ayýrýyor. Ancak bu programdan elde edilen bulgular da, týpký Ýngiltere'nin Ýnsan Genetiði Danýþmanlýk Komisyonu'nun sürdürdüðü programlardan elde edilen bulgular gibi kamuya pek yansýtýlmýyor.

Ýnsan genetiði dalýnda ne zaman bir geliþme olsa hep yanlýþ bir adým atýldýðý izlenimine kapýlýyoruz. Genetik dalýnda daha fazla bir geliþme saðlanmadan önce bu tür uygulamalarýn yaratabileceði toplumsal ve törel etkilere daha yakýndan eðilmek gerekiyor. Aksi takdirde, gelecekte biliþsel iþlevleri geliþtiren ek genler taþýyan kiþilerle bu konularý tartýþýyor olabiliriz. Geride býraktýðýmýz yüzyýlda doludizgin koþtuðumuzu düþünüyorsanýz, önümüzdeki yüzyýl sýký durmanýz gerekiyor.

From:	DUY-G�R-B�L
Subject:	[duygorbil] 20. Y�zy�l Kronolojisi
Date:	Mon, 24 Sep 2001 00:08:05 -0700 (PDT)